Three cycladic figurines, Badisches Landesmuseum, Karlsruhe, Germany, Inventory Nos. 75/2, 82/6, 71/30
(ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για τα αρχαία αντικείμενα που αφαίρεσε από τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους ο γερμανικός στρατός κατοχής…)
ΑΘΗΝΑΙ
Εις το Γερμανικόν Αρχαιολογικόν Ινστιτούτον ευρέθησαν γεωμετρικά ξύλινα αντικείμενα εντός υαλίνου δοχείου πλήρους υγρού. Η προέλευσις των αντικειμένων αυτών είναι επισήμως άγνωστος εις την ελληνικήν αρχ/κήν υπηρεσίαν, εικάζεται δε μόνον υπό των αρχαιολόγων του Εθνικού Μουσείου ότι προέρχονται εκ Σάμου. Πάντως πρόκειται περί παρανόμου αφαιρέσεως αρχαίων εκ του Μουσείου, εις το οποίον ανήκον.
Γερμανοί αξιωματικοί επρομηθεύθησαν αρίστην αρχαίαν κεφαλήν γυναικός (του 4ουπ.χ. αιώνος), ην εχάρισαν εις τον Στρατάρχην List, όστις την έλαβε μεθ’ εαυτού. Και οι αξιωματικοί κακώς την απέκτησαν και ο Στρατάρχης List κακώς την εξήγαγεν εξ Ελλάδος.
Τα ευρήματα των παντοίων ανασκαφών των οι Γερμανοί συνεκέντρουν παρά τους ελληνικούς αρχαιολογικούς νόμους και παρά την ρητήν των υπόσχεσιν εις το Γερμανικόν Ινστιτούτον. Ούτω είναι άγνωστον τι ευρέθη, που ευρέθη και τι απέγιναν τα ευρήματα των λαθραίων και τυχαίων ανασκαφών των. Εις το Γερμανικόν Αρχαιολογικόν Ινστιτούτον εθεάθησαν δύο ή τρία ζεμπίλια όστρακα κατά τον Ιούνιον του 1944.
ΑΘΗΝΑΙ — Κεραμεικός
Την 9 Νοεμβρίου 1941 εκλάπη παρόντος του Γερμανού αρχαιολόγου Gebauer και άλλων Γερμανών πίναξ γραπτός μελανόμορφος εξαιρετικής τέχνης μετά παραστάσεως προθέσεως νεκρού. (Διαστάσεις: 0.245 X 0.167, Αυξ. αριθ. ευρετηρίου Μουσείου Κεραμεικού 677).
Γερμανός αξιωματικός ηγόρασεν εκ του χώρου της ανασκαφής του Κεραμεικού λύχνον παρ’ εργάτου, πιθανώς δε παρόμοιαι αγοραί και επομένως φυγαδεύσεις εκ του χώρου της ανασκαφής να εγένοντο περισσότεραι δεδομένου ότι κατά το διάστημα της κατοχής συνέβαινε να επισκέπτωνται τον χώρον και τριακόσιοι ακόμη στρατιωτικοί συγχρόνων.
| Από το 1937 η κυβέρνηση Μεταξά είχε ξεκινήσει αλληλογραφία με τη Διεύθυνση Αρχαιοτήτων του υπουργείου Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας, προκειμένου να εκπονηθεί από κοινού ένα πλήρες σχέδιο διαφύλαξης των αρχαίων από τις αεροπορικές επιδρομές και από το ενδεχόμενο των οδομαχιών εντός των πόλεων. Στην επίμονη απαίτηση του κράτους να συνταχθούν κατάλογοι και να ταξινομηθούν τα αρχαία σε κατηγορίες με βάση τη σπουδαιότητά τους οι αρχαιολόγοι της Υπηρεσίας υποστήριζαν σταθερά ότι δεν υπήρχε δυνατότητα επιλογής και ότι όλα τα αρχαία (εκτεθειμένα και αποθηκευμένα) έπρεπε να διασωθούν σε περίπτωση πολέμου. Μάλιστα, ο Νικόλαος Κυπαρίσσης, Έφορος Αρχαιοτήτων Αθηνών (Αττικής και Μεγαρίδος εκτός Πειραιώς), σε εμπιστευτική του έκθεση προς το υπουργείο στις 11 Αυγούστου 1937 αναφέρει ότι, αντί να δαπανηθούν μεγάλα ποσά για την κατασκευή καταφυγίων για ορισμένα από τα αρχαία, θα ήταν προτιμότερο να μεταφερθούν σε νέους χώρους φύλαξης, ασφαλείς από φωτιά και βομβιστικές επιθέσεις, σε κηρυγμένες «αρχαιολογικές πόλεις», οι οποίες με διεθνείς συμβάσεις θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ιερές και απαραβίαστες. Και υπέδειξε την περιοχή της Ακρόπολης ως μία από αυτές. Ωστόσο, η πραγματικότητα διέλυσε τις ελπίδες και τις λιγοστές αμφιβολίες για το επερχόμενο κακό. Οι προετοιμασίες για την αντιμετώπιση του κινδύνου των καταστροφών εντείνονταν με την πάροδο του χρόνου. Στις 18 Ιουνίου 1940 ο υφυπουργός Παιδείας Ν. Σπέντζας ανακοίνωσε με εμπιστευτικό του έγγραφο ότι «Από σήμερον απαγορεύομεν την χορήγησιν κανονικών αδειών, κατόπιν αποφάσεως του Υπουργικού Συμβουλίου». Με την κήρυξη του πολέμου τέσσερις μήνες μετά, η Αρχαιολογική Υπηρεσία αντέδρασε αστραπιαία. Με έγγραφό της στις 11 Νοεμβρίου 1940 που απεστάλη σε όλες τις τοπικές διευθύνσεις, εξέδωσε ειδικές τεχνικές οδηγίες «διά την προστασίαν των αρχαίων των διαφόρων μουσείων από τους εναερίους κινδύνους». Σε αυτές προβλέπονταν δύο τρόποι ασφάλισης των ογκωδών και μη μετακινήσιμων εκθεμάτων. Ο πρώτος ήταν «διά της περικαλύψεως του αγάλματος διά γαιοσάκκων, αφ’ ου προηγουμένως τούτο περιβληθή δι’ ενός ξυλίνου ικριώματος επενδεδυμένου διά σανίδων ως το υπόδειγμα» και ο δεύτερος, που προκρίθηκε ως αποτελεσματικότερος, με την κατάχωση των αγαλμάτων εντός του δαπέδου της αίθουσας ή στην αυλή του μουσείου ή σε περιφραγμένες αυλές και υπόγεια δημόσιων ιδρυμάτων. Η μέθοδος της κατάχωσης, μάλιστα, δινόταν με κάθε λεπτομέρεια. Τα αγάλματα έπρεπε να αποτεθούν στον πυθμένα του ορύγματος που ήταν επενδεδυμένο με οπλισμένο σκυρόδεμα, σε οριζόντια θέση (σαν νεκρά σώματα σε τάφο), να καλυφθούν με αδρανή υλικά και το όρυγμα να σφραγιστεί με πλάκα τσιμέντου. Για τα χάλκινα και για τα πήλινα προβλεπόταν η φύλαξη εντός κιβωτίων επενδεδυμένων με κερόχαρτο ή πισσόχαρτο για τον φόβο της υγρασίας.Πηγή: http://www.lifo.gr/mag/features/3704 |
ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ
Παρά Γερμανού στρατιώτου εγένετο απόπειρα κλοπής του Μουσείου Πειραιώς.
ΣΚΑΡΑΜΑΓΚΑΣ
Αγγεία τινά, άτινα ευρέθησαν εις Μυκηναϊκούς τάφους κατά την εκτέλεσιν γερμανικών στρατιωτικών έργων παρά τον Σκαραμαγκάν, εκλάπησαν παρά των Γερμανών.
ΒΟΥΛΑ
Κατά την εκτέλεσιν στρατιωτικών έργων οι Γερμανοί εύρον αρχαιότητας, ας δεν παρέδωσαν εις την ελληνικήν αρχαιολογικήν υπηρεσίαν.
ΒΑΡΗ
Παρά την Βάρην ευρέθησαν αρχαιότητες, αίτινες δεν παρεδόθησαν εις την ελληνικήν αρχαιολογικήν υπηρεσίαν, αλλά μετεφέρθησαν εις το γερμανικόν αρχαιολογικόν ινστιτούτον και ουδεμίαν έλαβε γνώσιν περί αυτών η ημετέρα υπηρεσία.
ΚΟΡΩΠΙ
Εκ της αρχαιολογικής συλλογής του Κορωπίου εκλάπησαν κατά το διάστημα της κατοχής υπό των Γερμανών αρχαιότητες.
ΚΕΡΑΤΕΑ
Τα υπολείμματα της αρχαιολογικής Συλλογής μετά την κλοπήν και καταστροφήν τωνΙταλών, διεσκόρπισαν οι Γερμανοί και έκλεψαν τινά τούτων.
| «Τον Οκτώβριο του 1940, όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος, μόλις είχα εγγραφεί στο πανεπιστήμιο, πρωτοετής φοιτητής» θυμάται σε συνέντευξή του ο ακαδημαϊκός Σπύρος Ιακωβίδης. «Η απόκρυψη είχε ήδη αρχίσει κι εγώ προσέφερα την εθελοντική μου εργασία. Με έβαλαν σε μία από τις αποθήκες, όπου υπήρχαν τεράστια κασόνια. Η δουλειά μου ήταν να τυλίγω ταναγραίες σε παλιές εφημερίδες και με μεγάλη προσοχή να τις τοποθετώ στα κασόνια. Μετά, τη δουλειά συνέχιζε η ειδική επιτροπή που είχε συσταθεί. Όλοι δουλεύαμε ενάντια στον χρόνο, με τον φόβο της εισβολής των Γερμανών, και βέβαια με τεράστια προσοχή. Οι ταναγραίες τυλίγονταν εύκολα. Όμως τα αγγεία έσπαγαν ακόμα πιο εύκολα… Ηδουλειά γινόταν στα υπόγεια του μουσείου. Τα αγάλματα τοποθετούνταν σαν άνθρωποι σε διαδήλωση. Στη συνέχεια χυνόταν πάνω τους άμμος που ξεχώριζε το ένα από το άλλο και τα σκέπαζε και από πάνω έπεφτε πλάκα τσιμέντο. Τα παράθυρα των υπόγειων χώρων τα φράζανε με τσουβάλια από άμμο. Με αυτό τον τρόπο δεν μπορούσαν να πάθουν τίποτε από αεροπορική επιδρομή». Τα ξύλινα κιβώτια με τα πήλινα αγγεία και τα ειδώλια, καθώς και με τα χάλκινα έργα, τοποθετούνταν στις ημιυπόγειες αποθήκες της επέκτασης του μουσείου, που είχε μόλις ολοκληρωθεί προς την οδό Μπουμπουλίνας. Μετά τη συμπλήρωση των χώρων, τα δωμάτια γεμίζονταν μέχρι την οροφή με στεγνή άμμο, προκειμένου να αντέξουν τη διάρρηξη της τσιμεντένιας πλάκας της οροφής τους από ενδεχόμενο βομβαρδισμό. Ένα στιγμιότυπο αυτής της εργασίας του εγκιβωτισμού αποτυπώθηκε σε μία ξεχωριστή φωτογραφία, τη μόνη που εικονίζει τους τεχνίτες του μουσείου σε μια στιγμή ανάπαυλας να κοιτούν ανέκφραστοι τον φακό, ανθρώπους που αναρωτιέται κανείς για την τύχη τους τους σκληρούς μήνες της αθηναϊκής Κατοχής.
Η Σέμνη Καρούζου διέσωσε το όνομα ενός από αυτούς: «Σε όλη την εργασία του ξεριζώματος και του εγκιβωτισμού των αρχαίων της Συλλογής Αγγείων και Μικροτεχνημάτων πρωτοστατούσε ο μακαρίτης αρχιτεχνίτης Γεώργιος Κοντογιώργης, ένας από τους τεχνίτες που τόσα προσέφεραν και προσφέρουν στην ανάδειξη και την ασφάλεια των αρχαίων».Ταυτόχρονα με τα αρχαία εγκιβωτίστηκαν και οι πολύτιμοι κατάλογοι του μουσείου, δηλαδή τα βιβλία καταγραφής και τεκμηρίωσης των αρχαιοτήτων του. Τα κιβώτια αυτά παραδοθήκαν στον γενικό ταμία της Τράπεζας της Ελλάδος στις 29 Νοεμβρίου 1940. Στις 17 Απριλίου 1941, στο κεντρικό κατάστημα της ίδιας τράπεζας, υπογράφηκε το πρωτόκολλο παράδοσης και παραλαβής των ξύλινων κιβωτίων με τα χρυσά και με τα άλλα πολύτιμα ευρήματα των Μυκηνών. Ήταν η πράξη του τέλους μιας εξάμηνης επιχείρησης που πέτυχε να ασφαλίσει τον αμύθητο πλούτο του μεγαλύτερου μουσείου της χώρας. «Η όψη του μουσείου τον Απρίλη του 1941, γυμνωμένου από όλο το περιεχόμενό του, ήταν μια εικόνα ερήμωσης. Οι τοίχοι γυμνοί, τα δάπεδα πολλών αιθουσών σκαμμένα, οι προθήκες άδειες». Ήταν η εικόνα που αντίκρισαν οι Γερμανοί αξιωματικοί το πρωί της Δευτέρας 28 Απριλίου. Της πρώτης μέρας της αθηναϊκής Κατοχής.Πηγή: http://www.lifo.gr/mag/features/3704 |
ΠΗΓΕΣ:
- Το κεντρικό κείμενο είναι από το βιβλίο : “ΖΗΜΙΑΙΤΩΝΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΕΚΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ” – ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ –ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ – ΑΘΗΝΑΙ 1946 – ΕΚ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ,το οποίο μπορείτε να κατεβάσετε από τηνΑΝΕΜΗ
- Οι φωτογραφίες είναι από σχετικά άρθρα στοlifo και στοΕΘΝΟΣ. Επίσης δείτε καιεδώ για το βιβλίο του Γιώργου Λεκάκη (δημοσιογράφος και λαογράφος) -“Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ελλάδα επί κατοχής”
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στη διεύθυνση:
http://www.egolpion.com/klopes_arxaiotiton.el.aspx#ixzz2a7pOEVKK
Αντέχουμε... 