Η Παναγία Χρυσαφίτισσα εορτάζει τη Δευτέρα του Θωμά.
Γράφει η Τασσώ Γαΐλα
… Η Θαυματουργής Εικόνας της Παναγίας Χρυσαφίτισσας, η εικόνας που… πετάει.
Ας πάρομε τα πράγματα από την αρχή και πάμε στη Χρύσαφα.
Χρύσαφα, χωριό της Λακωνίας, μεσαιωνικό και ιδρυμένο στη θέση που βρίσκεται τώρα από τον 11 ο αιώνα. Στην περιοχή αυτή στις παρυφές του Πάρνωνα, η κατοίκηση ιστορείται από την αρχαιότητα και σε μικρή απόσταση από τη Χρύσαφα υπήρχε η αρχαία Λακωνική πόλη Θεράπνη .Χτίστηκε, λοιπόν, η Χρύσαφα-15 χιλιόμετρα από Σπάρτη- στη σημερινή της θέση στους Βυζαντινούς χρόνους γνωρίζοντας μεγάλη ακμή μέχρι την καταστροφή της στα Ορλωφικά. Σήμερα είναι ένα από τα γραφικότερα χωριά της χώρας κτισμένη με την παραδοσιακή Λακωνική αρχιτεκτονική και με αξιοθέατα την εκπληκτική θέση της και τις πολλές Βυζαντινές εκκλησίες, Μονές και κάστρα αποτελεί πόλο έλξης πολλών τουριστών. Μια από τις Βυζαντινές εκκλησίες της που βρίσκεται 2,5 χιλιόμετρα έξω από τη Χρύσαφα είναι η Παναγία η Χρυσαφίτισσα κτισμένη τον 11 ο αιώνα, εντυπωσιακός οχυρωματικός ναός του οποίου η αρχιτεκτονική
ανήκει στον τύπο του Σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με νάρθηκα και ο τρούλος του στηρίζεται εσωτερικά σε 2 κίονες. Με Βυζαντινές αγιογραφίες ο ναός εύλογο φιλοξενούσε και την εικόνα επ΄ονόματι της Παναγίας Χρυσαφίτισσας , της Παναγίας που πήρε αυτό το προσωνύμιο από το χωριό που με τη σειρά του το οφείλει στην αρχοντοπούλα Χρυσάφη η οποία πήρε για προίκα της τα Βυζαντινά χρόνια την ευρύτερη αυτή περιοχή.
Παναγία Χρυσαφίτισσα στη Χρύσαφα : ναός με οχυρό πύργο του 16 ου αι., που… σχετίζεται με τον ομώνυμο ναό της Μονεμβασιάς καθώς σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας που βρίσκεται εκεί μεταφέρθηκε με… θαυματουργό τρόπο!
Πάμε Μονεμβασιά , πάμε στο νότιο άκρο της Λακωνικής γης, στο επίνειο του νομού Λακωνίας και στον βράχο της Μονεμβασιάς σε απόσταση 95 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά της Σπάρτης. Πάμε στην Μόνη έμβασις(σημ. Μονεμβασιά), την πόλη-βράχο, την Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου όπως έγραψε για τον τόπο του ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος(1909-1990).Στην κάτω πόλη της Μονεμβασιάς τον 16 αιώνα οικοδομήθηκε ναός επ’ ονόματι της Παναγίας Χρυσαφίτισσας , πολιούχου της πόλης, οκταγωνικός τρουλαίος ναός του 16 ου αιώνα με προσθήκες και ανακατασκευές κυρίως κατά την δεύτερη εκεί κυριαρχία των Βενετσιάνων.
Η Μονεμβασιά, κατοικημένη από την αρχαιότητα και πρώτα από τους Μινύες, γνώρισε μεγάλες περιόδους ακμής μέσα στους αιώνες και τα κατάλοιπα των μνημείων της
μαρτυρούν τους κατακτητές της, Βυζαντινούς, Φράγκους, Βενετσιάνους, Τούρκους, την πολιτιστική , πνευματική και ιστορική της αξία. Κάποτε στη βραχονησίδα αυτή λειτουργούσαν Μονές και 40 εκκλησίες. Σήμερα μία από τις εναπομείναντες είναι η Παναγία η Χρυσαφίτισσα. Πως έγινε αυτό το παράδοξο να αναγερθεί ναός που η Παναγία φέρει προσωνύμιο γειτονικού χωριού, και η ίδρυσή του συνδέεται με τη μετάσταση της εικόνας από τα Χρύσαφα; Και πως βρέθηκε στην καστρόπολη της Μονεμβασιάς η Άγια εικόνα της Παναγίας Χρυσαφίτισσας της Χρύσαφας;
Η λαϊκή παράδοση έχει διασώσει 2 εκδοχές. Ας τις διαβάσομε…
Η σημερινή ονομασία Παναγία Χρυσαφίτισσα προέρχεται από μια εικόνα, η οποία παλιότερα φυλασσόταν στο μικρό εκκλησάκι, το Ιερό πηγάδι, δίπλα από την εκκλησία. Μια προφορική παράδοση για την προέλευση της εικόνας επισημαίνει την ασάφεια των ορίων μεταξύ θρησκείας και πρόληψης των αγροτών της Λακωνίας. Εξιστορείται ότι η Άγια εικόνα, πέταξε η ιδία από τα Χρύσαφα, λίγα χιλιόμετρα ανατολικά της Σπάρτης, και έφτασε στην Μονεμβασιά. Εκεί η Παναγία φανέρωσε στο όνειρο κάποιας ηλικιωμένης γυναίκας τη θέση της πηγής όπου θα την έβρισκε. Εκεί χτίστηκε και η εκκλησία. Οι κάτοικοι των Χρυσάφων όμως ερμήνευσαν διαφορετικά την εκ Θαύματοςπτήση. Υποψιαζόμενοι λοιπόν κλοπή της εικόνας, πήγαν στην Μονεμβασιά με κάποια πρόφαση και πήραν την εικόνα πίσω.
Παρόλα αυτά, ;πετώντας; η εικόνα αρκετό καιρό πέρα-δώθε, διασχίζοντας την Τσακωνιά, εγκαταστάθηκε τελικά εκεί που βρίσκεται η εκκλησία σήμερα. Οι κάτοικοι των Χρύσαφων
ικανοποιήθηκαν τελικά με μια αναπληρωματική εικόνα, την οποία τους έστειλαν οι θριαμβευτές Μονεμβασίτες. Από τότε δεν χρειάστηκε να… ξαναπετάξει η Άγια Εικόνα.Η Παναγία Χρυσαφίτισσα γιορτάζει την επομένη της Κυριακής του Θωμά με ιδιαίτερη λαμπρότητα και είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Μονεμβασιάς μετά το Πάσχα ξεπερνώντας τον εορτασμό του Χριστού του Ελκόμενου(25 Δεκεμβρίου) και της Αγίας Σοφίας(14 Σεπτεμβρίου).
Εκδοχή δεύτερη.
Η εικόνα από τα Χρύσαφα στη Μονεμβασιά έφτασε μόνη της με …τρόπο θαυμαστό, στο σημείο που ιδρύθηκε αργότερα ο ναός και το μοναστήρι της Παναγίας Χρυσαφίτισσας. Την εικόνα εκεί ανακάλυψε μια ηλικιωμένη που ειδοποίησε τον Επίσκοπο. Πήγαν ο Επίσκοπος και οι πιστοί την παρέλαβαν και την τοποθέτησαν στην Μητρόπολη. Την ίδια νύχτα η εικόνα εξαφανίστηκε. Επέστρεψε στον τόπο που την είχαν βρει αρχικά. Έτσι οι κάτοικοι έκτισαν εκεί την εκκλησία. Κάτω από το ναό αναβλύζει πηγή, η μοναδική στην Μονεμβασιά που το θαυματουργό νερό της θεραπεύει πολλές ασθένειες και συντελεί στην απόκτηση τέκνων και μάλιστα αγοριών.
Στο μεταξύ έμαθαν οι Χρυσαφιώτες για την Μονεμβασιά, πήγανε και ζήτησα την εικόνα. Οι ντόπιοι αρνήθηκαν να την δώσουν πίσω και οι των Χρυσάφων κατέφυγαν στα δικαστήρια. Κέρδισαν την υπόθεση πήραν την εικόνα και γύρισαν στη Χρύσαφα. Εκείνη όμως δεν έμεινε ικανοποιημένη από την μεταφορά της και … επέστρεψε πάλι στην Μονεμβασιά, στον νεόδμητο ναό της, όπου επιτελούσε καθημερινά θαύματα. Αργότερα μάλιστα ιδρύθηκε εκεί και γυναικεία μονή. Η χαμένη εικόνα είχε βρεθεί στο πηγάδι με το βλυχερό ύδωρ(=υφάλμυρο νερό) στη νότια πλευρά του ναού, όπου και κτίστηκε το παρεκκλήσι της Εύρεσης.
400 χρόνια μετά τα δραματικά γεγονότα και το Σάββατο της 28 ης Ιουνίου ώρα 6 μ.μ. του 2014 η Εικόνα της Ευρέσεως της Παναγίας Χρυσαφίτισσας θα μεταφερθεί για λειτουργία και λιτανεία από την Μονεμβασιά στα Χρύσαφα. Με εκκλησιαστική λαμπρότητα, θρησκευτική ευλάβεια και σε έντονο συγκινησιακό κλίμα έγινε η υποδοχή της εικόνας και οι μετέπειτα θρησκευτικές εκδηλώσεις από χιλιάδες λαού…
“Καλώς όρισες στο σπίτι Σου Παναγία Χρυσαφίτισσα”,δακρυσμένη είπε μια Σπαρτιάτισσα όταν προσκύνησε την Θαυματουργή Εικόνα…
-Ίδια με την Μονεμβασιά και η ημέρα εορτασμού της μνήμης της Παναγίας Χρυσαφίτισσας και στη Χρύσαφα.
«Υμνούμεν σου την χάριν, Κεχαριτωμένη, ω Χριστού Μήτερ Πανάχραντε, ότι ημάς περισκέπεις
και σώζεις πάντοτε».
Χρύσαφα Λακωνίας& Μονεμβασιά, γη Ελλήνων χιλιάδες χρόνια, γη Ορθοδοξίας.
Η Μητέρα του Κυρίου και Μητέρα όλων μας άς προστατεύει και τους ντόπιους και εμάς τους υπόλοιπους Χριστιανούς.
Πηγές: monemvasia.gr/
Rainer Klaus- Ulrich Steinmuller ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ- Ιστορίακαι περιγραφή της πόλεως/Αθήνα 2000.
Τασσώ Γαΐλα
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
Αντέχουμε... 