σπάνιες φωτογραφίες, τραγούδια και ταινίες
Κωστής Παλαμάς (“Πολιτεία και Μοναξιά”)
«Σε κλαίει ο λαός. Πάντα χλωρό να σειέται το χορτάρι
στον τόπο, που σε πλάγιασε το βόλι, ω παλληκάρι.
Πανάλαφρος ο ύπνος σου, του Απρίλη τα πουλιά
Σαν του σπιτιού σου να τ ακούς λογάκια και φιλιά,
Μακεδονικός Αγώνας. Ίωνος Δραγούμη: ο θάνατος του παληκαριού.
Ο αθάνατος ήρωας Παύλος Μελάς (Θεόφιλος)
ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ
Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ
1960
Ιων Δραγούμης
ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ
…Ο χειμώνας ήρχουνταν βαρύς από πάνω.
Από την Ελλάδα, αφήνουν το Μίκη Ζέζα χωρίς βοήθεια, ενώ τους παρακαλεί κάθε μέρα να του στείλουν και τους αρχηγούς που του έταξαν και τα όπλα, γιατί βλέπει πως ένας άνθρωπος, και σιδερένιος αν είναι, μόνος δεν μπορεί να τα προφθάση όλα.
Κάποτε, πριν έλθη, πίστευε πως στο χέρι του ήταν να κάμη μόνος ό,τι έπρεπε να γίνη.
Η κούραση πλακώνει που και που την ψυχή του τώρα.
Βάλσαμο του πόνου είναι η θύμηση μονάχα του σπιτιού του και τα γράμματα από κει, που τον εγκαρδιώνουν.
Και γράφει της γυναικός του σ’ ένα από τα τελευταία του γράμματα:
Ναταλία, σύζυγος Παύλου Μελά (1871-1972), αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Η Παύλαινα.
της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη. Φιλολόγου από το βιβλίο: “Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία” (1453-1940 μ.Χ.) Θεσσαλονίκη 1992
.
Ποιός είν’ άξιος κι άγλήγορος, άξιος και παλληκάρι
να πάει να πει της Παύλαινας, της μικροπαντρεμένης,
να μη αλλάξει τη Λαμπρή, φλουριά να μη φορέσει.
Τόν Παύλο τον σκοτώσανε, τον πρώτο καπετάνιο.
Μαύρα πουλιά τον τρώγανε, τ’ άσπρα τον τραγουδούνε.
(Δημοτικό)
Ή Παύλαινα, όπως την ονοματίζει η λαϊκή Μούσα, η Ναταλία, κόρη του Στεφάνου Δραγούμη κι άξια σύντροφος του Παύλου Μελά, υπήρξε μια σεμνή και μεγάλη ηρωική μορφή, που σφράγισε με πράξεις φιλοπατρίας και θυσιών την εθνική μας ζωή στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα μας.
ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…
Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ
1960 ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ
φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά
“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…
Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:
“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…
τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”
Το λαξευμένο μέσα σε πέτρα μοναστήρι στο Όρος Χαματούρα στη Κούσπα του Λιβάνου είναι ένα Ελληνoρθόδοξο μοναστήρι που ανήκει στο Πατριαρχείο της Αντιοχείας και είναι ένα από τ’ αρχαιότερα στην χώρα. Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αλλά είναι ευρύτερα γνωστό ως Ιερά Μονή της Χαματούρας, που είναι το όνομα του βουνού στο οποίο το μοναστήρι είναι κτισμένο.
Κατά τα τέλη του 13ου μ.Χ. αιώνα, στη Μονή της Θεοτόκου της Χαματούρας, ο Άγιος Ιάκωβος άρχισε την ασκητή του ζωή. Μετά, όταν το μοναστήρι καταστράφηκε από τους Μαμελούκους, εγκαθίδρυσε το μοναχισμό κατά μήκος της περιμέτρου των ερειπίων του μοναστηριού. Με τον καιρό, ξανάκτισε το μοναστήρι αναβιώνοντας και δίνοντας νέο σθένος στη μοναστική ζωή της περιοχής.
Η πνευματική του ζωηρότητα, η δυναμικότητα, και η δημοτικότητα του μεταξύ των πιστών επέστησε την προσοχή των Μαμελούκων που καθόρισαν στο μυαλό τους να σταματήσουν τον ενθουσιασμό και αποφασιστικότητα του και να τον προσηλυτίσουν στο Ισλάμ. Αυτός αρνήθηκε πεισματικά τις αδυσώπητες τους πιέσεις. Όταν οι φρικτές απόπειρες εξαναγκασμού από του Μαμελούκους απέτυχαν, έσυραν τον Άγιο Ιάκωβο, μαζί με κάποιους μοναχούς και λαϊκούς από την Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου, που βρίσκεται πάνω από το Όρος της Χαματούρας, στην πόλη της Τρίπολης (την πρωτεύουσα του Βορείου Λιβάνου) και τον παρέδωσαν στον γουαλί (ηγεμόνα).
Μαρτύρησε στις 13 Οκτωβρίου 1795
Η αγία ήταν από τα μέρη της κεντρικής Μακεδονίας, και συγκεκριμένα από το χωριό Χρυσή της Επαρχίας Αλμωπίας του Νομού Πέλλης . Οι γονείς της ήταν Χριστιανοί, φτωχοί και άσημοι άνθρωποι και είχαν τέσσερες κόρες.
Κάποιος Τούρκος βλέποντας την ομορφιά της αγίας κυριεύτηκε από σαρκικό έρωτα και προσπαθούσε να βρει ευκαιρία για να πραγματοποιήσει τον άνομο σκοπό του. Πράγματι μια ημέρα που η αγία πήγε με άλλες γυναίκες στο δάσος να μαζέψει ξύλα, βρήκε και αυτός την ευκαιρία. Πήρε μαζί του κι άλλους Τούρκους φίλους του ,την απήγαγαν και την πήγαν στο σπίτι του.
Εκεί πρώτα άρχισε να κολακεύει την αγία με πολλές υποσχέσεις και δώρα , προσπαθώντας να την εξισλαμίσει ,τάζοντάς της ότι θα
Αντέχουμε... 
