(η πρωτοχρονιά του 1944, από το ημερολόγιο «Φύλλα Κατοχής»)
Σήμερα χρονιάρα μέρα κύμα αληθινής ελπίδας πλημμυρίζει το σπίτι. Όλα τα μεγάλα, τ΄ αποφασιστικά ξεκινούν από τον ουρανό για να ‘ρθουν σε εμάς. Περνάνε και χάνονται’ μα το θαυμάσιο το νοιώθουμε, θα σταθεί κατευθείαν στην καρδιά μας.
«Και του χρόνου ελεύθεροι», λέμε ο ένας στον άλλο’ και το πιστεύομε.
21 Δεκέμβρη 1941
Παραμονές Χριστουγέννων. Αποφασίσαμε να ξεγελάσομε τη στέρηση και την πίκρα και να ετοιμάσωμε χριστουγεννιάτικο δέντρο για τα παιδάκια της Πλάκας. Δυο δωμάτια του σπιτιού έχουν γίνει σωστό εργαστήρι. Η Δέσποινα και η Ντόρα, μαζί με μερικές συμμαθήτριες των, βάφουν, ράβουν, συγκολλούν, ανανεώνουν όλα τα παιχνίδια τους. Και τα δικά τους και όσα έχουν φέρει οι φίλες τους. Τους έδωσα όλα τα αποκόμματα υφασμάτων που είχα, για να τα κάνουν κουβέρτες. στρωματάκια και φουστάνια κούκλων.
ένα βιβλίο συγκλονιστικό, με πολλά μηνύματα ψυχικής δύναμης και θάρρους, γραμμένο με αυθεντικότητα …
25 Νοέμβρη 1941
Είναι νύχτα. Κρύο, χιονιάς, πείνα.
Τί θά γίνη μέ τή πείνα ; Τί θά γίνη μέ τή πείνα των παιδιών ;
Έβλεπα το πιο θαυμάσιο όνειρο. Ένα πολύ μακρύ τραπέζι στολισμένο μέ τα πιο όμορφα φαγητά καί γλυκά. Στήν κορυφή καθότανε ό μικρός Χριστός καί γύρω τά άπειρα ελληνόπουλα. “Ολα έτρωγαν μέ βουλημία καί απόλαυση, πασαλειμένα ώς τ’ αύτιά. Άνάμεσά τους πολλοί μικροί μου φίλοι, μου έκλειναν τό μάτι χαρούμενα.
από το ημερολόγιο: Φύλλα Κατοχής, της Ιωάννας Τσάτσου
Θαυμαστή η τόλμη και η γενναιότητα, καθηγητών και φοιτητών, που αρνήθηκαν να κάνουν μάθημα την 28η Οκτωβρίου 1941, θεωρώντας την ημέρα εθνικής εορτής…τότε που οι γιορτές τιμόταν με κάθε κόστος και οι διαδηλώσεις γινόταν για την ελευθερία…
27 Όχτώβρη 1941
Μεγάλη μέρα σήμερα. Σά ν’ ανοίξαμε τά παράθυρα καί νά πλημμύρισε ήλιος τό σπίτι. Ό Κωστάκης (σημ. Κων/νος Τσάτσος) είχε μάθημα στο Πανεπιστήμιο αύριο, επέτειο της κήρυξης του έλληνοϊταλικού πολέμου. Δήλωσε όμως στους φοιτητάς πώς θά τό κάνη σήμερα, άντίθετα προς την έντολή τής Κυβέρνησης (*), γιατί την 28 Όκτωβρίου τή θεωρούσε μέρα γιορτής εθνικής.
Έτσι κι’ έκανε. Τό βράδυ μετά τό μάθημα όταν γύρισε στο σπίτι πολλά παιδιά τον συνώδευαν. Όλα είχαν μιάν έκφραση θλίψης καί περηφάνιας μαζί. Κατασυγκινημένοι άπό τά λόγια του ένοιωθαν σάν έλεύθεροι σκλαβωμένοι.
από το ημερολόγιο “Φύλλα Κατοχής”
«Ευλογείτε ηρώων νεκρών σκιαί και ζώντων πλήθη και θυμάτων μυριάδες και τάφων στίχοι και θλιβομένων εσμοί, εν δάκρυσι αγαλλιάσεως τον Κύριον…»
από το ημερολόγιο της Ιωάννας Τσάτσου και σπάνιες φωτογραφίες της εποχής
η ελληνική σημαία κυματίζει ξανά στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης
12 Οχτώβρη 1944
Η μακριά σκοτεινή ματωμένη πορεία μας έφτασε στην κορυφή.
Ο Θεός είναι εκεί και τώρα θα ευλογήσει τα δάκρυα της λαχτάρας και της πίκρας μας.
21 Δεκέμβρη 1941 Παραμονές Χριστουγέννων.
Αποφασίσαμε να ξεγελάσομε τη στέρηση και την πίκρα και να ετοιμάσωμε χριστουγεννιάτικο δέντρο για τα παιδάκια της Πλάκας. Δυο δωμάτια του σπιτιού έχουν γίνει σωστό εργαστήρι. Η Δέσποινα και η Ντόρα, μαζί με μερικές συμμαθήτριες των, βάφουν, ράβουν, συγκολλούν, ανανεώνουν όλα τα παιχνίδια τους. Και τα δικά τους και όσα έχουν φέρει οι φίλες τους. Τους έδωσα όλα τα αποκόμματα υφασμάτων που είχα, για να τα κάνουν κουβέρτες. στρωματάκια και φουστάνια κούκλων.
(η πρωτοχρονιά του 1944, από το ημερολόγιο «Φύλλα Κατοχής»)
Σήμερα χρονιάρα μέρα κύμα αληθινής ελπίδας πλημμυρίζει το σπίτι. Όλα τα μεγάλα, τ΄ αποφασιστικά ξεκινούν από τον ουρανό για να ‘ρθουν σε εμάς. Περνάνε και χάνονται’ μα το θαυμάσιο το νοιώθουμε, θα σταθεί κατευθείαν στην καρδιά μας.
«Και του χρόνου ελεύθεροι», λέμε ο ένας στον άλλο’ και το πιστεύομε.
ένα βιβλίο συγκλονιστικό, με πολλά μηνύματα ψυχικής δύναμης και θάρρους, γραμμένο με αυθεντικότητα …
25 Νοέμβρη 1941
Είναι νύχτα. Κρύο, χιονιάς, πείνα.
Τί θά γίνη μέ τή πείνα ; Τί θά γίνη μέ τή πείνα των παιδιών ;
Έβλεπα το πιο θαυμάσιο όνειρο. Ένα πολύ μακρύ τραπέζι στολισμένο μέ τα πιο όμορφα φαγητά καί γλυκά. Στήν κορυφή καθότανε ό μικρός Χριστός καί γύρω τά άπειρα ελληνόπουλα. “Ολα έτρωγαν μέ βουλημία καί απόλαυση, πασαλειμένα ώς τ’ αύτιά. Άνάμεσά τους πολλοί μικροί μου φίλοι, μου έκλειναν τό μάτι χαρούμενα.
η ελληνική σημαία κυματίζει ξανά στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης
12 Οχτώβρη 1944
Η μακριά σκοτεινή ματωμένη πορεία μας έφτασε στην κορυφή.
Ο Θεός είναι εκεί και τώρα θα ευλογήσει τα δάκρυα της λαχτάρας και της πίκρας μας.
Από το ημερολόγιο της Ιωάννας Τσάτσου
Κυριακή βράδυ. Αυτό δεν είναι εικοσιτετράωρο είναι αιώνας ολόκληρος. Χίλια γεγονότα έχουν συμβεί.
Χτες το βράδυ αργά ο Δεσπότης είδε τον Viniola, τον ιταλό διευθυντή των φυλακών. Του πρόσφερε χρήματα. Αυτός δέχτηκε ν’ ανοίξει τις φυλακές μιαν ωρισμένη ώρα. Μα δεν ξαναφάνηκε.
Στην Καλλιθέα οι ίδιοι οι φυλακισμένοι έσπασαν τις πόρτες και βγήκαν έξω. Μαζεύτηκε ο λαός με αλλαλαγμούς χαράς.
Έφτασαν όμως οι γερμανοί, άρχισαν να πυροβολούν τα πλήθη και κλείσανε πάλι τις φυλακές. Ο Macaskey (1), ευτυχώς κατώρθωσε να ξεφύγει και να καταφύγει σε ξένη Πρεσβεία.
Ως ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη της, αντιγράφουμε από το βιβλίο: «Φύλλα Κατοχής» της Ιωάννας Τσάτσου
30 Σεπτέμβρη 1941
Οι ιταλοί πιάσανε τη Λέλα Καραγιάννη και τον άντρα της για απόκρυψη άγγλων. Και οι δυο δεν ομολογούν τίποτα. Κανένα μυστικό δεν ξεφεύγει.
Οί κίνδυνοι παραμονεύουν από απίθανες μεριές. Γιά νά προστατέψωμε τους φίλους μας από τον ίδιο τον εαυτό μας, προσπαθούμε νά γνωρίζωμε όσο τό δυνατόν λιγώτερα. Ίσα ίσα αυτά που μας είναι αναγκαία για τη δουλειά μας. Μα η Λέλα Καραγιάννη έχει απλωμένη δράση. Με δικό της καΐκι έστελνε στην Αίγυπτο όσους σκόρπιους συμμάχους εμάζευε. Τ’ όνομά της μαθεύτηκε από ακριτομύθια άγγλων.
28 Φεβρουαρίου 1943
Χτες βράδυ μια είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μια είδηση ασύλληπτη. Ο Γέρο- Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός.
Τρέξαμε αμέσως στην οδό Περιάνδρου. Εκεί βρήκαμε τον Άγγελο Σικελιανό αναστατωμένο κι αυτόν. Δεν ακούονταν άχνα. Άφωνοι όλοι κοιτάζαμε το γεροντάκι να κοιμάται και περιμέναμε ώρες ορθοί κοντά του. Τι περιμέναμε;… Ίσως τη γνώριμη λάμψη των ματιών του κάτω από τα πυκνά χαμηλωμένα φρύδια του… Μα τίποτα πια. Το μυστήριο άπλωνε. Μια μεγάλη ψυχή που χώνεται στον Άδη και τον τραντάζει και ενώνει τους κόσμους.
της Ιωάννας Τσάτσου
(Η συγγραφέας, όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες πατριώτες, ανέπτυξε στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής μια πολύπλευρη αντιστασιακή δραστηριότητα. Τα Φύλλα Κατοχής(1965) είναι σελίδες από το προσωπικό της ημερολόγιο. Αναφέρονται σ’ αυτό περιστατικά που τα έζησε η ίδια).
Όλη την αρχαία Ελλάδα ζωντάνεψε γύρω μας ο Ηλίας Κανάρης, ως και την ποιότητα των θανάτων της. Όχι γιατί είναι πιο γενναίος απ’ τους άλλους γενναίους, μα γιατί αγκαλιάζει τη δύσκολη ώρα με τέτοιο μπρίο*, που οι εχθροί στέκονται απέναντί του αδύναμοι. Χωρίς να το υποπτεύεται ο ίδιος, σκέπτεται σαν τον Σωκράτη*.
Σε τίποτα δεν μπορούν να τον βλάψουν, μόνο να τον σκοτώσουν μπορούν. Μα εκείνος το παιχνίδι του πολέμου και του θανάτου το παίζει με κέφι, το γλεντάει. Σαν τον Οδυσσέα μεταχειρίζεται τις μεγάλες και μικρές αρετές του, ετοιμότητα, πονηριά, αντρίκια ψυχή, σωματική ρώμη.
21 Δεκέμβρη 1941
Παραμονές Χριστουγέννων. Αποφασίσαμε να ξεγελάσομε τη στέρηση και την πίκρα και να ετοιμάσωμε χριστουγεννιάτικο δέντρο για τα παιδάκια της Πλάκας. Δυο δωμάτια του σπιτιού έχουν γίνει σωστό εργαστήρι. Η Δέσποινα και η Ντόρα, μαζί με μερικές συμμαθήτριες των, βάφουν, ράβουν, συγκολλούν, ανανεώνουν όλα τα παιχνίδια τους. Και τα δικά τους και όσα έχουν φέρει οι φίλες τους. Τους έδωσα όλα τα αποκόμματα υφασμάτων που είχα, για να τα κάνουν κουβέρτες. στρωματάκια και φουστάνια κούκλων.
η συγκλονιστική περιγραφή του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων, από τις ίδιες τις Καλαβρυτινές γυναίκες…
από το βιβλίο- ημερολόγιο “Φύλλα Κατοχής” της Ιωάννας Τσάτσου
17 Δεκέμβρη 1943
Σάν χορός αρχαίας τραγωδίας ή μια μετά τήν άλλη άρχισαν νά μπαίνουν στό γραφείο μας σ’ ατέλειωτη σειρά γυναίκες μαυροφορεμένες. Τά πρόσωπα τους ήτανε μαρμαρωμένα, ακίνητα, μέ μιαν ομαδική ομοιόμορφη έκφραση νέκρας, πού δέν είχα ποτέ μου ξαναδή. Ή πρώτη μίλησε μέ κόπο.
—«Ερχόμαστε άπό τά Καλάβρυτα. Δέν είμαστε όλες. Οί περισσότερες έμειναν εκεί».
Η Ιωάννα Τσάτσου στο ημερολόγιό της:
27 Νοέμβρη 1943
Όλη τη νύχτα κατακλυσμός η βροχή, δεν μ’ άφηνε να κοιμηθώ. Μα το πρωί άνοιξα το παράθυρο στην πιο λαμπρή χειμωνιάτικη μέρα.
Η γη ήταν πλυμένη, πεντακάθαρη. Ο ήλιος φωτεινός και ζεστός, σαν ήλιος Αυγούστου. Χτύπησε το τηλέφωνο. Σήκωσα η ίδια το ακουστικό και άκουσα την είδηση:
“Στη Σπάρτη, στο Μονοδένδρι τουφέκισαν χτες οι Γερμανοί εκατόν δέκα εφτά, όλο τον ανθό της πόλης και μέσα σ’ αυτούς το Χρήστο Καρβούνη”.
Έμεινα σαν απολιθωμένη. Δεν καταλάβαινα. Δεν ήθελα να καταλάβω. Ο άνθρωπος ξαναείπε τα ίδια λόγια, τον ακούω ακόμα.
ένα βιβλίο συγκλονιστικό, με πολλά μηνύματα ψυχικής δύναμης και θάρρους, γραμμένο με αυθεντικότητα …
25 Νοέμβρη 1941
Είναι νύχτα. Κρύο, χιονιάς, πείνα.
Τί θά γίνη μέ τή πείνα ; Τί θά γίνη μέ τή πείνα των παιδιών ;
Έβλεπα το πιο θαυμάσιο όνειρο. Ένα πολύ μακρύ τραπέζι στολισμένο μέ τα πιο όμορφα φαγητά καί γλυκά. Στήν κορυφή καθότανε ό μικρός Χριστός καί γύρω τά άπειρα ελληνόπουλα. “Ολα έτρωγαν μέ βουλημία καί απόλαυση, πασαλειμένα ώς τ’ αύτιά. Άνάμεσά τους πολλοί μικροί μου φίλοι, μου έκλειναν τό μάτι χαρούμενα.
από το ημερολόγιο: Φύλλα Κατοχής, της Ιωάννας Τσάτσου
Θαυμαστή η τόλμη και η γενναιότητα, καθηγητών και φοιτητών, που αρνήθηκαν να κάνουν μάθημα την 28η Οκτωβρίου 1941, θεωρώντας την ημέρα εθνικής εορτής…τότε που οι γιορτές τιμόταν με κάθε κόστος και οι διαδηλώσεις γινόταν για την ελευθερία…
27 Όχτώβρη 1941
Μεγάλη μέρα σήμερα. Σά ν’ ανοίξαμε τά παράθυρα καί νά πλημμύρισε ήλιος τό σπίτι. Ό Κωστάκης (σημ. Κων/νος Τσάτσος) είχε μάθημα στο Πανεπιστήμιο αύριο, επέτειο της κήρυξης του έλληνοϊταλικού πολέμου. Δήλωσε όμως στους φοιτητάς πώς θά τό κάνη σήμερα, άντίθετα προς την έντολή τής Κυβέρνησης (*), γιατί την 28 Όκτωβρίου τή θεωρούσε μέρα γιορτής εθνικής.
Έτσι κι’ έκανε. Τό βράδυ μετά τό μάθημα όταν γύρισε στο σπίτι πολλά παιδιά τον συνώδευαν. Όλα είχαν μιάν έκφραση θλίψης καί περηφάνιας μαζί. Κατασυγκινημένοι άπό τά λόγια του ένοιωθαν σάν έλεύθεροι σκλαβωμένοι.
«Ευλογείτε ηρώων νεκρών σκιαί και ζώντων πλήθη και θυμάτων μυριάδες και τάφων στίχοι και θλιβομένων εσμοί, εν δάκρυσι αγαλλιάσεως τον Κύριον…»
από το ημερολόγιο της Ιωάννας Τσάτσου και σπάνιες φωτογραφίες της εποχής
η ελληνική σημαία κυματίζει ξανά στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης
12 Οχτώβρη 1944
Η μακριά σκοτεινή ματωμένη πορεία μας έφτασε στην κορυφή.
Ο Θεός είναι εκεί και τώρα θα ευλογήσει τα δάκρυα της λαχτάρας και της πίκρας μας.
Από το ημερολόγιο της Ιωάννας Τσάτσου
Κυριακή βράδυ. Αυτό δεν είναι εικοσιτετράωρο είναι αιώνας ολόκληρος. Χίλια γεγονότα έχουν συμβεί.
Χτες το βράδυ αργά ο Δεσπότης είδε τον Viniola, τον ιταλό διευθυντή των φυλακών. Του πρόσφερε χρήματα. Αυτός δέχτηκε ν’ ανοίξει τις φυλακές μιαν ωρισμένη ώρα. Μα δεν ξαναφάνηκε.
Στην Καλλιθέα οι ίδιοι οι φυλακισμένοι έσπασαν τις πόρτες και βγήκαν έξω. Μαζεύτηκε ο λαός με αλλαλαγμούς χαράς.
Έφτασαν όμως οι γερμανοί, άρχισαν να πυροβολούν τα πλήθη και κλείσανε πάλι τις φυλακές. Ο Macaskey (1), ευτυχώς κατώρθωσε να ξεφύγει και να καταφύγει σε ξένη Πρεσβεία.
Αντέχουμε... 