Η προσφορά του χωριού Νόστιμο Καστοριάς στο Μακεδονικό Αγώνα και ο εθνομάρτυς Λάμπρος Παγουνάδης

Η συμμετοχή και προσφορά του Νόστιμου (π.ον. Νεστίμι) στο Μακεδονικό Αγώνα (1878-1909)

Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα οι κάτοικοι του χωριού Νόστιμο υπέστησαν αφάνταστες πιέσεις και απειλές από τις συμμορίες του Βουλγαρικού Κομιτάτου, τους γνωστούς στην ιστορία της περιοχής μας αιμοσταγείς κομιτατζήδες, που εξορμούσαν από τις φωλιές τους, που είχαν εγκαταστήσει σε όλη την περιοχή της κοιλάδας (λεκάνης) του Στραβοπόταμου -παραπόταμος Αλιάκμονα- στα δυτικά των χωριών μας, ακριβώς στην περιοχή των παλαιών Οικισμών Κουφοξυλιάς και Ταξιαρχών που είχαν εγκαταλειφθεί.

Ο σκοπός τους ήταν να εξαναγκάσουν τους κατοίκους ν’ αποχωριστούν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκκλησιαστικώς και να υπαχθούν στην Εκκλησία της Βουλγαρικής Εξαρχίας κι έτσι να αρνηθούν την ελληνική εθνική συνείδηση και να αποδεχθούν τη βουλγαρική. Ακόμα οι Βούλγαροι προσπάθησαν να επιβάλλουν την πρόσληψη Βούλγαρου δασκάλου και τη λειτουργία στο χωριό βουλγαρικού Σχολείου. Αυτοί όμως όχι μόνο δεν το αποδέχτηκαν οι κάτοικοι, παρά τις απειλές που δέχτηκαν, αλλά συνέχισαν τη λειτουργία του ελληνικού σχολείου που είχαν ιδρύσει από το 1868 περίπου.

Ο Θάνατος του Παύλου Μελά με τα μάτια των συμμαθητών του γιου του

ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ

1960   ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά

“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει  όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…

Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο  έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:

“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…

τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”

 

Ο Μακεδονομάχος Καπετάν Περδίκας ή Κόκκινος (Παύλος Νεράντζης) -1 Οκτωβρίου 1911

 

Η Σιάτιστα συνέβαλε με ποικίλη προσφορά στον Μακεδονικό Αγώνα, θυσίασε έμψυχο και άψυχο υλικό, γιατί ο Μακεδονικός αγώνας ηταν μία περίοδος μεστή γεγονότων για τη νεώτερη ιστορία της χώρας μας. Ολοι αυτοί που γενναία πρόσφεραν την ύπαρξή τους εδώ σ’ αυτή τη γη δεν θα ξεχαστούν , γιατί συπλήρωσαν το μωσαικό μιας σπάνιας ανδρείας.

Ενας απ’ αυτους ήταν και ο Σιατιστινός Μακεδονομάχος Παύλος Νεράντζης ή Καπετάν Περδίκας ή Κόκκινος, γιατί είχε κόμη, μοστάκι και γένεια κατακόκκινα. Ο Περδίκας ήταν απο τους πρώτους που παρέσυρε στην ιλιγγιώδη δίνη του ο Μακεδονικός αγώνας. Το ρεύμα που πήγασε απ’ το μνήμα του Παύλου Μελά. Σ’ όλο το διάστημα της ζωής του παρέμεινε πιστός στα ιδανικά της πατρίδας και στις προτροπές του μεγάλου εκεινου άνδρα. Υπήρξε γνήσιο τέκνο της Σιάτιστας.

Η μάχη της Οσνίτσανης (Καστανοφύτου) και ο ηρωικός θάνατος των Μακεδονομάχων Λ. Πετροπουλάκη και Α. Βλαχάκη (καπετάν- Λίτσα) (7 Μαΐου 1906)

Η Μάχη της Οσνίτσανης (άγνωστη, ξεχασμένη, αλλά ιδιαίτερα σημαντική…)

Η δράσις των Ελληνικών σωμάτων εις ολόκληρον την Δυτικήν Μακεδονίαν, παρ’ όλας τας αντιξοότητας, ουδέποτε διεκόπη τελείως κατά την διάρκειαν του χειμώνας. Από τής ανοίξεως δε του 1906 ήρχισε και πάλιν να εντείνεται. Ήδη από τού Σεπτεμβρίου τού 1905 είχεν αφιχθή εις την περιοχήν των Καστανοχωρίων το σώμα τού Ανθυπολοχαγού τού Πεζικού Βλαχάκη Αντωνίου (Λίτσα) δυνάμεως τεσσαράκοντα οκτώ ανδρών. […]

Την 4ην Μαΐου ό Βλαχάκης έλαβε διαταγήν τού Κέντρου Μοναστηρίου να προσβάλη το Εξαρχικόν χωρίον Οσνίτσανη (Καστανόφυτον). Εις εκτέλεσιν τής διαταγής αυτής ενήργησεν αμέσως και την 6ην Μαΐου αφίχθη μεθ’ ολοκλήρου τής δυνάμεώς του εις την Μονήν τού Αγίου Αθανασίου πλησίον τής Οσνίτσανης.

η συνέχεια ΕΔΩ

Μακεδονικός Αγώνας: θυσίες για την ελευθερία …

( απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγέλη, με αφορμή την θυσία των Δημητρίου Νταλίπη και Παύλου Κύρου στις 19 και 20 Νοεμβρίου 1906)

 

” Όταν η Ελληνική κυβέρνησις απεφάσισε ν’ αναλάβει υπό την προστασία της τον αγώνα ήταν πια αρκετά αργά, γιατί σ’ ολόκληρη τη Μακεδονία είχαν σκοτωθή από το Βουλγαρικό Κομιτάτο όλοι σχεδόν οι μεγάλοι Έλληνες πατριώτες, τα στηρίγματα, να πούμε, σε κάθε τόπο του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.

Μόνο στη δική μου περιφέρεια είχαν σκοτωθεί ο Γκέλεφ, ο Κώτας και ο Βαγγέλης, που θα βοηθούσαν τόσο τα ελληνικά σώματα. Είχαν σκοτωθεί ο παπα-Κωνσταντίνος από το Νερέτι, ο παπα-Δημήτρης από το Στρέμπενο, ο παπα-Ηλίας και ο ανεψιός του Γιώργης Γιάμος από την Ποσδίβιστα, ο παπάς του Ζελενίου, ο παπά-Χρήστος από την Πρεκοπάνα, ο δάσκαλος του Σιστέβου Αθανάσιος, τέσσαρα πρόσωπα από το Μπαψόρι σε μια νύχτα, τρεις άντρες δηλαδή και μια γυναίκα που με είχαν φιλοξενήσει στην περιοδεία μου κατά το 1901, ο δάσκαλος του Σέτομο, άλλοι από το Αητόζι, ο Ηλίας Κοβάτσης από το Σμαρδέσι, ο Ζήσης από το Απόσκεπο, τρεις γυναίκες από την Ζουμπάνιστα, που τις ξεκοίλιασαν και τις κρέμασαν από τα πόδια, ο Αργύρης από το Κομανίτσοβο, ο Λάζαρος από το Σμαρδέσι και άλλες πολλές εκατοντάδες ισχυρών παραγόντων του Ελληνισμού.

Η προσφορά του χωριού Νόστιμο Καστοριάς στο Μακεδονικό Αγώνα και ο εθνομάρτυς Λάμπρος Παγουνάδης

Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα οι κάτοικοι του χωριού Νόστιμο υπέστησαν αφάνταστες πιέσεις και απειλές από τις συμμορίες του Βουλγαρικού Κομιτάτου, τους γνωστούς στην ιστορία της περιοχής μας αιμοσταγείς κομιτατζήδες, που εξορμούσαν από τις φωλιές τους, που είχαν εγκαταστήσει σε όλη την περιοχή της κοιλάδας (λεκάνης) του Στραβοπόταμου -παραπόταμος Αλιάκμονα- στα δυτικά των χωριών μας, ακριβώς στην περιοχή των παλαιών Οικισμών Κουφοξυλιάς και Ταξιαρχών που είχαν εγκαταλειφθεί.

Ο σκοπός τους ήταν να εξαναγκάσουν τους κατοίκους ν’ αποχωριστούν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκκλησιαστικώς και να υπαχθούν στην Εκκλησία της Βουλγαρικής Εξαρχίας κι έτσι να αρνηθούν την ελληνική εθνική συνείδηση και να αποδεχθούν τη βουλγαρική. Ακόμα οι Βούλγαροι προσπάθησαν να επιβάλλουν την πρόσληψη Βούλγαρου δασκάλου και τη λειτουργία στο χωριό βουλγαρικού Σχολείου. Αυτοί όμως όχι μόνο δεν το αποδέχτηκαν οι κάτοικοι, παρά τις απειλές που δέχτηκαν, αλλά συνέχισαν τη λειτουργία του ελληνικού σχολείου που είχαν ιδρύσει από το 1868 περίπου.

Η σύλληψη και το μαρτύριο του καπετάν Άγρα (από το βιβλίο: Στα Μυστικά του Βάλτου, της Πηνελόπης Δέλτα)

μικρή εισαγωγή από το άρθρο:

Ο Μακεδονομάχος του Βάλτου Καπετάν Τέλλος Άγρας (Σαράντος Αγαπηνός) 

.

 

Η πορεία προς το μαρτύριο ξεκίνησε στις 3 Ιουνίου και την Πέμπτη στις 7 Ιουνίου του 1907, οι δύο εθνομάρτυρες κρεμάστηκαν σε μια καρυδιά.

Ο θάνατός τους, συγκίνησε τον Ελληνισμό.Η κτηνώδης δολοφονία των δύο αγωνιστών, δεν έκαμψε το φρόνημα των Ελλήνων στη Μακεδονία. Καινούργιοι εθελοντές έσπευσαν να βοηθήσουν το Μακεδονικό Αγώνα.

Ο Άγρας έδειχνε ανδρεία αλλά και εμπιστοσύνη στον συνάνθρωπο, κάτι που εκμεταλλεύτηκαν οι εχθροί του. Ο θανάτος του Άγρα και του Μίγγα που πήγαιναν για συνεννόηση (αυτό το γνώριζαν όλοι οι ντόπιοι), ζημίωσε τους Βουλγάρους. Έτσι, άρχισαν να διαδίδουν, ότι τους έπιασαν στη μάχη. Δεν έγιναν όμως πιστευτοί.

.

Ο Μακεδονομάχος του Βάλτου Καπετάν Τέλλος Άγρας (Σαράντος Αγαπηνός) 5 Ιουνίου 1907

Ο Σαράντος Αγαπηνός, γεννήθηκε το 1880 στο Ναύπλιο, αφού ο πατέρας του Ανδρέας, υπηρετούσε εκεί ως εφέτης. Αμέσως δήλωσε το γιό του, στα Μητρώα Αρρένων τού τότε Δήμου Πλαταμώδους (περιελάμβανε τους Γαργαλιάνους και τα χωριά Φλόκα, Πύργο, Λεύκη, Τραγάνα και Μάραθο). Ο Σωτήριος Λυριτζής, φρόντισε και διέσωσε ένα μέρος τού Μητρώου Αρρένων του Δήμου, όπου φαίνεται καταχωρημένος ο Άγρας, ως Αγαπηνός Τέλλος ή Σαράντος.

Ο μικρός Σαράντος, σε ηλικία 12 ετών περίπου, μένει ορφανός από πατέρα. Ένας συγγενής του, παίρνει την οικογένεια στην Αθήνα και με τους δύο αδελφούς του, Αντώνη και Νίκο, συνεχίζει εκεί το σχολείο. Φοιτά στο 2^ο Γυμνάσιο Αρρένων, (Χέϋδεν και Αχαρνών), ενώ το σπίτι τους, βρίσκεται στην πλατεία Κάνιγγος. Το 1895 σε ηλικία 15 ετών, τελειώνει το Γυμνάσιο και εισάγεται στη Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων.

Είναι εύελπις το 1897, όταν πληροφορείται την ντροπιαστική ήττα, στον 30 ημερών Ελληνοτουρκικό πόλεμο!

η συνέχεια ΕΔΩ

Η μάχη της Οσνίτσανης (Καστανοφύτου) και ο ηρωικός θάνατος των Μακεδονομάχων Λ. Πετροπουλάκη και Α. Βλαχάκη (καπετάν- Λίτσα) (7 Μαΐου 1906)

Η Μάχη της Οσνίτσανης (άγνωστη, ξεχασμένη, αλλά ιδιαίτερα σημαντική…)

Η δράσις των Ελληνικών σωμάτων εις ολόκληρον την Δυτικήν Μακεδονίαν, παρ’ όλας τας αντιξοότητας, ουδέποτε διεκόπη τελείως κατά την διάρκειαν του χειμώνας. Από τής ανοίξεως δε του 1906 ήρχισε και πάλιν να εντείνεται. Ήδη από τού Σεπτεμβρίου τού 1905 είχεν αφιχθή εις την περιοχήν των Καστανοχωρίων το σώμα τού Ανθυπολοχαγού τού Πεζικού Βλαχάκη Αντωνίου (Λίτσα) δυνάμεως τεσσαράκοντα οκτώ ανδρών. […]

Την 4ην Μαΐου ό Βλαχάκης έλαβε διαταγήν τού Κέντρου Μοναστηρίου να προσβάλη το Εξαρχικόν χωρίον Οσνίτσανη (Καστανόφυτον). Εις εκτέλεσιν τής διαταγής αυτής ενήργησεν αμέσως και την 6ην Μαΐου αφίχθη μεθ’ ολοκλήρου τής δυνάμεώς του εις την Μονήν τού Αγίου Αθανασίου πλησίον τής Οσνίτσανης.

η συνέχεια ΕΔΩ

Η εξόντωση του αρχικομιτατζή Κωνστάντωφ από το σώμα του καπετάν Βάρδα, στο Λιμπίσοβο (Αη-Λιας) Καστοριάς

Νύχτα 4ης προς 5η Δεκεμβρίου 1904: λίγο καιρό μετά την θυσία του Παύλου Μελά, το σώμα του καπετάν Βάρδα εξοντώνει  στο Λιμπίσοβο τον αρχικομιτατζή Κωνστάντωφ, που λυμαίνονταν τα Καστανοχώρια του Βοΐου

(μέσα σε κύκλο, το σπίτι που χτίστηκε πάνω στα θεμέλια του καμένου σπιτιού, μέσα στο οποίο κάηκε ο Κωστάντωφ)

μια άγνωστη, αλλά ιδιαίτερα σημαντική στιγμή του Μακεδονικού Αγώνα

μια ιστορία που ακούγεται ακόμα στα Καστανοχώρια του Βοΐου…

οι μνήμες μένουν ζωντανές από γενιά σε γενιά, η ελληνικότητα και η ελευθερία της Μακεδονίας έχουν κερδηθεί με αγώνες και θυσίες….Ας μην ξεχνούμε να τιμούμε τους ήρωες!

(αναδημοσίευση παλαιότερης ανάρτησης με προσθήκη των απομνημονευμάτων του Γερμανού Καραβαγγέλη και αποσπασμάτων από εφημερίδες της εποχής)

 

Από τα Απομνημονεύματα του Δεσπότη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη:

“Ήταν γνωστό ότι ο Κωνστάντωφ μια φορά τη βδομάδα πήγαινε στο Λιμπίσοβο (ση. σημερινός Αη Λιας Καστοριάς) , στο σπίτι μιας ερωμένης του Βουλγάρας. Από το Βιντελούστι (σημ. σημερινή Δαμασκηνιά Βοΐου Κοζάνης) όπου έμενε ο Βάρδας (το Βιντελούστι είναι μια ώρα μακριά από το Λιμπίσοβο) έμαθε ακριβώς την ώρα που έφτανε ο Κωνστάντωφ. Τον ειδοποίησε ο παπά-Στέργιοςτου χωριού Λιμπίσοβου, που ήταν από τους κρυμμένους οπαδούς μας. Όταν ερχόταν ο κακόμοιρος στη Μητρόπολη για να μου πει τίποτα έτρεμε. Αυτός λοιπόν ειδοποίησε το Βάρδα με έμπιστο του πρόσωπο.

η συνέχεια ΕΔΩ

Μακεδονικός Αγώνας: θυσίες για την ελευθερία …

(αντιγράφουμε ένα απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγέλη, με αφορμή την θυσία των Δημητρίου Νταλίπη και Παύλου Κύρου στις 19 και 20 Νοεμβρίου 1906)

 

” Όταν η Ελληνική κυβέρνησις απεφάσισε ν’ αναλάβει υπό την προστασία της τον αγώνα ήταν πια αρκετά αργά, γιατί σ’ ολόκληρη τη Μακεδονία είχαν σκοτωθή από το Βουλγαρικό Κομιτάτο όλοι σχεδόν οι μεγάλοι Έλληνες πατριώτες, τα στηρίγματα, να πούμε, σε κάθε τόπο του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.

Μόνο στη δική μου περιφέρεια είχαν σκοτωθεί ο Γκέλεφ, ο Κώτας και ο Βαγγέλης, που θα βοηθούσαν τόσο τα ελληνικά σώματα. Είχαν σκοτωθεί ο παπα-Κωνσταντίνος από το Νερέτι, ο παπα-Δημήτρης από το Στρέμπενο, ο παπα-Ηλίας και ο ανεψιός του Γιώργης Γιάμος από την Ποσδίβιστα, ο παπάς του Ζελενίου, ο παπά-Χρήστος από την Πρεκοπάνα, ο δάσκαλος του Σιστέβου Αθανάσιος, τέσσαρα πρόσωπα από το Μπαψόρι σε μια νύχτα, τρεις άντρες δηλαδή και μια γυναίκα που με είχαν φιλοξενήσει στην περιοδεία μου κατά το 1901, ο δάσκαλος του Σέτομο, άλλοι από το Αητόζι, ο Ηλίας Κοβάτσης από το Σμαρδέσι, ο Ζήσης από το Απόσκεπο, τρεις γυναίκες από την Ζουμπάνιστα, που τις ξεκοίλιασαν και τις κρέμασαν από τα πόδια, ο Αργύρης από το Κομανίτσοβο, ο Λάζαρος από το Σμαρδέσι και άλλες πολλές εκατοντάδες ισχυρών παραγόντων του Ελληνισμού.

Η προσφορά του χωριού Νόστιμο Καστοριάς στο Μακεδονικό Αγώνα και ο εθνομάρτυς Λάμπρος Παγουνάδης

Η συμμετοχή και προσφορά του Νόστιμου (π.ον. Νεστίμι) στο Μακεδονικό Αγώνα (1878-1909)

Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα οι κάτοικοι του χωριού Νόστιμο υπέστησαν αφάνταστες πιέσεις και απειλές από τις συμμορίες του Βουλγαρικού Κομιτάτου, τους γνωστούς στην ιστορία της περιοχής μας αιμοσταγείς κομιτατζήδες, που εξορμούσαν από τις φωλιές τους, που είχαν εγκαταστήσει σε όλη την περιοχή της κοιλάδας (λεκάνης) του Στραβοπόταμου -παραπόταμος Αλιάκμονα- στα δυτικά των χωριών μας, ακριβώς στην περιοχή των παλαιών Οικισμών Κουφοξυλιάς και Ταξιαρχών που είχαν εγκαταλειφθεί.

Ο σκοπός τους ήταν να εξαναγκάσουν τους κατοίκους ν’ αποχωριστούν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκκλησιαστικώς και να υπαχθούν στην Εκκλησία της Βουλγαρικής Εξαρχίας κι έτσι να αρνηθούν την ελληνική εθνική συνείδηση και να αποδεχθούν τη βουλγαρική. Ακόμα οι Βούλγαροι προσπάθησαν να επιβάλλουν την πρόσληψη Βούλγαρου δασκάλου και τη λειτουργία στο χωριό βουλγαρικού Σχολείου. Αυτοί όμως όχι μόνο δεν το αποδέχτηκαν οι κάτοικοι, παρά τις απειλές που δέχτηκαν, αλλά συνέχισαν τη λειτουργία του ελληνικού σχολείου που είχαν ιδρύσει από το 1868 περίπου.

Γυναίκες στο Μακεδονικό Αγώνα: Η Φιλόπτωχος Αδελφότης Ελληνίδων Κυριών Μοναστηρίου (1902)

της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη.Φιλολόγου

από το βιβλίο (βιβλιοπαρουσίαση ΕΔΩ):

“Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία”

(1453-1940 μ.Χ.)

Θεσσαλονίκη 1992

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ

 Ηρωίδες και συνεργάτιδες των Μακεδονομάχων

Το Μοναστήρι, κτισμένο κοντά στην αρχαία Ηράκλεια, με έντονη την ελληνορωμαϊκή και βυζαντινή του παράδοση, αν και επί τουρκοκρατίας ήταν έδρα του Ρούμελη Βαλεσή, του γενικού δηλ. Διοικητού της ευρωπαϊκής Τουρκίας, υπήρξε ο τόπος απ’ όπου εκπορεύτηκε η  πρώτη οργάνωση «Μακεδονική Άμυνα», που με τα τμήματά της, το οικονομικό, το δικαστικό και το εκτελεστικό, μετέτρεψε τον αγώνα από αμυντικό σ’ επιθετικό.

Και πραγματικά στο Μοναστήρι έγιναν εκδικητές των βουλγαρικών εγκλημάτων όχι μόνο άντρες, μα και γυναίκες. Κατά πληροφορία του Μόδη, όταν αποφασίζονταν να γίνει φόνος σ’ ένα δρόμο, ειδοποιούνταν οι νοικοκυρές να αγρυπνούν, να έχουν την πόρτα ανοιχτή και να κλείνουν αμέσως μόλις έμπαινε ο εκτελεστής, που από σπίτι σε σπίτι έφευγε μακριά, αφού είχε επιτελέσει την αποστολή του.

Τα λαμπρά του εκπαιδευτήρια ήταν η  παλλόμενη καρδιά του βορείου Ελληνισμού κι οι ογδόντα Ελληνίδες δασκάλες του γαλβάνιζαν την εθνική συνείδηση των μικρών παιδιών με τέτοια τραγούδια:

«Του βουλγαρισμού η  ψώρα Μακεδόνες δεν μολύνει…»

Η ταφή και η ανακομιδή των λειψάνων του Παύλου Μελά

(από το Απομνημονεύματα του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη)

 

 “Μόλις έμαθα το τραγικό γεγονός (δηλ. τον θάνατο του Παύλου Μελά)  ειδοποίησα αμέσως τους αιχμαλώτους στη φυλακή να κρατήσουν μυστικό το όνομα του αρχηγού των με την ιδέα ότι θα έμενε κρυφός ο θάνατος του Μελά. Και συγχρόνως έστειλα ένα νέο Δίνε από τη Στάτιστα να πάη και να μεταφέρη στην Καστοριά αντί γενναίας αμοιβής το σώμα του Μελά για να το θάψω. Αλλά τηλεγραφικώς είχε ειδοποιηθή από το Προξενείο το Υπουργείο και η οικογένεια Μελά για το φρικτό δυστύχημα και ο κόσμος στην Αθήνα ήταν ανάστατος.

   Η τουρκική κυβέρνησις έμαθε από τηλεγραφήματα από τας Αθήνας ότι έπεσε ο Μελάς, ο γαμπρός του Δραγούμη (είχε γίνει μεγάλος θόρυβος στον τύπο) και διέταξε τηλεγραφικώς τις αρχές να εξετάσουν καλύτερα τα συμβάντα και να ανακαλύψουν το σώμα του σκοτωμένου. Μυρμηκιά στρατού έφτασε στη Στάτιστα την ίδια σχεδόν στιγμή που είχε φτάσει και ο Δίνε κι έτσι αυτός μη προφταίνοντας πια να μεταφέρη ολόκληρο το σώμα έκοψε το κεφάλι και το μετέφερε στο Πισοδέρι όπου το έθαψαν στην εκκλησία. Ο στρατός ανακάλυψε το ακέφαλο σώμα και το μετέφερε στην Καστοριά. Το έφερε στο Διοικητήριο τη στιγμή ακριβώς που είχαμε διοικητικό συμβούλιο. Από το παράθυρο είδα το στρατό να φέρνη ένα σώμα και ρώτησα τον καϊμακάμη. Αυτός μου είπε ότι είναι δήθεν το σώμα του Μήτρου Βλάχου.

Ο Θάνατος του Παύλου Μελά με τα μάτια των συμμαθητών του γιου του

ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ

1960   ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά

“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει  όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…

Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο  έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:

“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…

τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”

 

Ο Μακεδονομάχος Καπετάν Περδίκας ή Κόκκινος (Παύλος Νεράντζης) -1 Οκτωβρίου 1911

 

Η Σιάτιστα συνέβαλε με ποικίλη προσφορά στον Μακεδονικό Αγώνα, θυσίασε έμψυχο και άψυχο υλικό, γιατί ο Μακεδονικός αγώνας ηταν μία περίοδος μεστή γεγονότων για τη νεώτερη ιστορία της χώρας μας. Ολοι αυτοί που γενναία πρόσφεραν την ύπαρξή τους εδώ σ’ αυτή τη γη δεν θα ξεχαστούν , γιατί συπλήρωσαν το μωσαικό μιας σπάνιας ανδρείας.

Ενας απ’ αυτους ήταν και ο Σιατιστινός Μακεδονομάχος Παύλος Νεράντζης ή Καπετάν Περδίκας ή Κόκκινος, γιατί είχε κόμη, μοστάκι και γένεια κατακόκκινα. Ο Περδίκας ήταν απο τους πρώτους που παρέσυρε στην ιλιγγιώδη δίνη του ο Μακεδονικός αγώνας. Το ρεύμα που πήγασε απ’ το μνήμα του Παύλου Μελά. Σ’ όλο το διάστημα της ζωής του παρέμεινε πιστός στα ιδανικά της πατρίδας και στις προτροπές του μεγάλου εκεινου άνδρα. Υπήρξε γνήσιο τέκνο της Σιάτιστας.

Η πρώτη συνάντηση του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη με τον καπετάν Κώττα

(απόσπασμα από τα  Απομνημονεύματα του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη)

 

“Αφού μελέτησα την κατάσταση,  πήγα στο προξενείο του Μοναστηριού να συνεννοηθώ με τον Πεζά, τον πρόξενο. Του εξέθεσα τα πράγματα, του είπα ότι η προπαγάνδα η Βουλγαρική κερδίζει έδαφος, ότι κάθε μέρα γίνονται φόνοι κι εκβιασμοί. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες έλεγαν στους δικούς μας; «Δε θα πάτε στη Μητρόπολι». Κι αν πήγαιναν, τους σκότωναν.

Ο Πεζάς μου είπε ότι η κατάστασις αυτή είναι κι εδώ κι αλλού. Εδώ οι πιέσεις είναι τόσο μεγάλες, γιατί θέλουν να δείξουν ότι ως τον Αλιάκμονα είναι Βουλγαρία. Μου είπε όμως ο Πεζάς να κάνω μιαν έκθεσι προς την Κυ6έρνησι. Κι έκανα μια και την έστειλε ο ίδιος ο πρόξενος στο Υπουργείο. Σ’ αυτή τους υπεδείκνυα ότι ήταν αδύνατο να κρατηθεί ο αγών χωρίς ελληνικά σώματα. Η έκθεσις στάλθηκε, μα χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Σε λίγες εβδομάδες πήγα πάλι στο προξενείο και ο πρόξενος μου είπε ότι όχι μόνον δεν μας στέλναν βοήθεια, αλλά και μας εμποδίζαν. «Δεν μπορούμε να κάνωμε τίποτα» μου λέει. «Μα καλά» του απαντώ «κάθε μέρα χύνεται το αίμα το ελληνικό. Κάθε μέρα οι ορθόδοξοι αποσκιρτούν. Αυτοί σκοτώνουν. Το Κομιτάτο τους δυναμώνει. Θα μείνω λοιπόν με χέρια δεμένα; Τότε χάθηκε η Μακεδονία». Κι αυτός ήταν σύμφωνος.

 

Καπετάν Κώττας “Ο πρώτος των πρώτων” (1863 – 27 Σεπτεμβρίου 1905)

Νικολάου Τούλιου

Πολλοί υποστηρίζουν πως η Ιστορία γράφεται από τους λαούς. Άλλοι λένε πως γράφεται από τον Ένα: τον πιστό, που είναι προφήτης και γίνεται λαμπάδα και ολοκαύτωμα στην πίστη του.

Πιστεύω πως και οι δύο πλευρές έχουν δίκαιο. Ο Ένας γράφει στην Ιστορία, μα αυτός ο Ένας είναι η συνισταμένη των ελπίδων και των παραδόσεων του λαού. Είναι, δηλαδή, αυτός ο ίδιος ο λαός. Τέτοιος, ο Ένας για την Μακεδονία, είναι ο καπετάν Κώττας.

Είναι αυτός που, εδώ ψηλά στα Κορέστια, από τις Πρέσπες ως την Καρατζόβα, έγινε εικόνισμα πλάι στην Παναγιά και γι’ αυτόν ανάβει το καντήλι η Μακεδονία, αυτόν στον οποίο υποκλίνεται ο Μακεδονικός Ελληνισμός.

ΑΡΜΕΝ ΚΟΥΠΤΣΙΟΣ: ο εικοσάχρονος εθνομάρτυρας και Μακεδονομάχος της Δράμας (14 Σεπτεμβρίου 1905)

Η ζωή και η δράση του

Κορυφαίος Μακεδονομάχος για την περιοχή της Δράμας αναδείχθηκε ο Άρμεν Κούπτσιοςπου γεννήθηκε στον Βώλακα το 1885. Λόγω έλλειψης στοιχείων στα δημοτολόγια, υπάρχει σύγχυση σχετικά με τα ακριβή στοιχεία των γονιών του. Το πιθανότερο είναι ο πατέρας του να λεγόταν Άρμεν Άρμεν Κούπτσιος και η μητέρα του Ελένη (αγνώστου γένους). Είχε αδελφό τον Προκόπη Άρμεν Κούπτσιο που γεννήθηκε στον Βώλακα το 1880.

Ο Άρμεν Κούπτσιος ήταν μεταξύ αυτών που εντάχθηκαν στην ένοπλη ομάδα του Βώλακα κατά της δράσης των Βούλγαρων Κομιτατζήδων, υπό την καθοδήγηση του Δημητρίου Βογιατζή, δάσκαλο από την Προσοτσάνη, που τον τοποθέτησε εκεί ο Μητροπολίτης Δράμας εθνομάρτυρας Χρυσόστομος.

Η Είσοδος στη Δυτική Μακεδονία του Σώματος Παύλου Μελά (Μίκη Ζέζα)

.

…Οι προσπάθειες του σώματος Καούδη δεν θα παρέμεναν μοναδικές  στα Κορέστια. Την νύκτα της 27/28 Αυγούστου 1904 περνούσε από  την Ελληνοτουρκικήν μεθόριον, κοντά στην Μονή Μερίτσας (Οξυνείας), το σώμα τού Ανθυπολοχαγού Πυροβολικού Παύλου Μελά και έτσι ήταν πλέον γεγονός η  επέμβαση τού Ελληνικού Κράτους στα Μακεδονικά προβλήματα.

…Την 14ην Αυγούστου, όταν ο Μελάς επέστρεψε από την Κοζάνη, η Μακεδονική Επιτροπή τον διόρισε αρχηγό όλων των ελληνικών σωμάτων που βρισκόταν στη Δυτική Μακεδονία και αμέσως άρχισε να καταρτίζει το σώμα του και να προετοιμάζει την είσοδό του στη Μακεδονία. Ο έντονος πόθος, που από παλιά απορροφούσε την σκέψη του,  άρχισε πλέον να πραγματοποιήται. Λίγες μέρες πριν περάσει μαζί με το σώμα του τα σύνορα, έγραφε στην σύζυγό του Ναταλία:

…«… Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλην μου την ψυχήν και με την ιδέαν ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω. Είχα και έχω την ακράδαντον πεποίθησιν ότι δυνάμεθα να εργασθώμεν εν Μακεδονία και να σώσωμεν πολλά πράγματα. Έχων δε την πεποίθησιν ταύτην, έχω και υπέρτατον καθήκον να θυσιάσω το παν όπως πείσω και Κυβέρνησιν και Κοινήν Γνώμην περί τούτου. . . ».

…Η φλόγα του ειλικρινούς σταυροφόρου τον εξώθησε στον αγώνα του στην Μακεδονία.