Η ταφή και η ανακομιδή των λειψάνων του Παύλου Μελά

(από το Απομνημονεύματα του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη)

 

 “Μόλις έμαθα το τραγικό γεγονός (δηλ. τον θάνατο του Παύλου Μελά)  ειδοποίησα αμέσως τους αιχμαλώτους στη φυλακή να κρατήσουν μυστικό το όνομα του αρχηγού των με την ιδέα ότι θα έμενε κρυφός ο θάνατος του Μελά. Και συγχρόνως έστειλα ένα νέο Δίνε από τη Στάτιστα να πάη και να μεταφέρη στην Καστοριά αντί γενναίας αμοιβής το σώμα του Μελά για να το θάψω. Αλλά τηλεγραφικώς είχε ειδοποιηθή από το Προξενείο το Υπουργείο και η οικογένεια Μελά για το φρικτό δυστύχημα και ο κόσμος στην Αθήνα ήταν ανάστατος.

   Η τουρκική κυβέρνησις έμαθε από τηλεγραφήματα από τας Αθήνας ότι έπεσε ο Μελάς, ο γαμπρός του Δραγούμη (είχε γίνει μεγάλος θόρυβος στον τύπο) και διέταξε τηλεγραφικώς τις αρχές να εξετάσουν καλύτερα τα συμβάντα και να ανακαλύψουν το σώμα του σκοτωμένου. Μυρμηκιά στρατού έφτασε στη Στάτιστα την ίδια σχεδόν στιγμή που είχε φτάσει και ο Δίνε κι έτσι αυτός μη προφταίνοντας πια να μεταφέρη ολόκληρο το σώμα έκοψε το κεφάλι και το μετέφερε στο Πισοδέρι όπου το έθαψαν στην εκκλησία. Ο στρατός ανακάλυψε το ακέφαλο σώμα και το μετέφερε στην Καστοριά. Το έφερε στο Διοικητήριο τη στιγμή ακριβώς που είχαμε διοικητικό συμβούλιο. Από το παράθυρο είδα το στρατό να φέρνη ένα σώμα και ρώτησα τον καϊμακάμη. Αυτός μου είπε ότι είναι δήθεν το σώμα του Μήτρου Βλάχου.

Ο Θάνατος του Παύλου Μελά με τα μάτια των συμμαθητών του γιου του

ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ

1960   ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά

“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει  όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…

Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο  έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:

“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…

τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”

 

Ναταλία ,η σύζυγος του ήρωα Παύλου Μελά

Ναταλία, σύζυγος Παύλου Μελά (1871-1972), αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Η Παύλαινα.

της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη. Φιλολόγου από το βιβλίο: “Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία” (1453-1940 μ.Χ.) Θεσσαλονίκη 1992

.

 Ποιός είν’ άξιος κι άγλήγορος, άξιος και παλληκάρι 

να πάει να πει της Παύλαινας, της μικροπαντρεμένης, 

να μη αλλάξει τη Λαμπρή, φλουριά να μη φορέσει.

Τόν Παύλο τον σκοτώσανε, τον πρώτο καπετάνιο.

 Μαύρα πουλιά τον τρώγανε, τ’ άσπρα τον τραγουδούνε. 

(Δημοτικό)

Ή Παύλαινα, όπως την ονοματίζει η λαϊκή Μούσα, η Ναταλία, κόρη του Στεφάνου Δραγούμη κι άξια σύντροφος του Παύλου Μελά, υπήρξε μια σεμνή και μεγάλη ηρωική μορφή, που σφράγισε με πράξεις φιλοπατρίας και θυσιών την εθνική μας ζωή στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα μας.

Η ταφή και η ανακομιδή των λειψάνων του Παύλου Μελά

(από το Απομνημονεύματα του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη)

 

 “Μόλις έμαθα το τραγικό γεγονός (δηλ. τον θάνατο του Παύλου Μελά)  ειδοποίησα αμέσως τους αιχμαλώτους στη φυλακή να κρατήσουν μυστικό το όνομα του αρχηγού των με την ιδέα ότι θα έμενε κρυφός ο θάνατος του Μελά. Και συγχρόνως έστειλα ένα νέο Δίνε από τη Στάτιστα να πάη και να μεταφέρη στην Καστοριά αντί γενναίας αμοιβής το σώμα του Μελά για να το θάψω. Αλλά τηλεγραφικώς είχε ειδοποιηθή από το Προξενείο το Υπουργείο και η οικογένεια Μελά για το φρικτό δυστύχημα και ο κόσμος στην Αθήνα ήταν ανάστατος.

   Η τουρκική κυβέρνησις έμαθε από τηλεγραφήματα από τας Αθήνας ότι έπεσε ο Μελάς, ο γαμπρός του Δραγούμη (είχε γίνει μεγάλος θόρυβος στον τύπο) και διέταξε τηλεγραφικώς τις αρχές να εξετάσουν καλύτερα τα συμβάντα και να ανακαλύψουν το σώμα του σκοτωμένου. Μυρμηκιά στρατού έφτασε στη Στάτιστα την ίδια σχεδόν στιγμή που είχε φτάσει και ο Δίνε κι έτσι αυτός μη προφταίνοντας πια να μεταφέρη ολόκληρο το σώμα έκοψε το κεφάλι και το μετέφερε στο Πισοδέρι όπου το έθαψαν στην εκκλησία. Ο στρατός ανακάλυψε το ακέφαλο σώμα και το μετέφερε στην Καστοριά. Το έφερε στο Διοικητήριο τη στιγμή ακριβώς που είχαμε διοικητικό συμβούλιο. Από το παράθυρο είδα το στρατό να φέρνη ένα σώμα και ρώτησα τον καϊμακάμη. Αυτός μου είπε ότι είναι δήθεν το σώμα του Μήτρου Βλάχου.

Ο Θάνατος του Παύλου Μελά με τα μάτια των συμμαθητών του γιού του

Ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ

1960   ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά

“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει  όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…

Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο  έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:

“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…

τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”

 

Η εξόντωση του αρχικομιτατζή Κωνστάντωφ από το σώμα του καπετάν Βάρδα, στο Λιμπίσοβο (Αη-Λιας) Καστοριάς

Νύχτα 4ης προς 5η Δεκεμβρίου 1904: λίγο καιρό μετά την θυσία του Παύλου Μελά, το σώμα του καπετάν Βάρδα εξοντώνει  στο Λιμπίσοβο τον αρχικομιτατζή Κωνστάντωφ, που λυμαίνονταν τα Καστανοχώρια του Βοΐου

(μέσα σε κύκλο, το σπίτι που χτίστηκε πάνω στα θεμέλια του καμένου σπιτιού, μέσα στο οποίο κάηκε ο Κωστάντωφ)

μια άγνωστη, αλλά ιδιαίτερα σημαντική στιγμή του Μακεδονικού Αγώνα

μια ιστορία που ακούγεται ακόμα στα Καστανοχώρια του Βοΐου…

οι μνήμες μένουν ζωντανές από γενιά σε γενιά, η ελληνικότητα και η ελευθερία της Μακεδονίας έχουν κερδηθεί με αγώνες και θυσίες….Ας μην ξεχνούμε να τιμούμε τους ήρωες!

(αναδημοσίευση παλαιότερης ανάρτησης με προσθήκη των απομνημονευμάτων του Γερμανού Καραβαγγέλη και αποσπασμάτων από εφημερίδες της εποχής)

 

Από τα Απομνημονεύματα του Δεσπότη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη:

“Ήταν γνωστό ότι ο Κωνστάντωφ μια φορά τη βδομάδα πήγαινε στο Λιμπίσοβο (ση. σημερινός Αη Λιας Καστοριάς) , στο σπίτι μιας ερωμένης του Βουλγάρας. Από το Βιντελούστι (σημ. σημερινή Δαμασκηνιά Βοΐου Κοζάνης) όπου έμενε ο Βάρδας (το Βιντελούστι είναι μια ώρα μακριά από το Λιμπίσοβο) έμαθε ακριβώς την ώρα που έφτανε ο Κωνστάντωφ. Τον ειδοποίησε ο παπά-Στέργιοςτου χωριού Λιμπίσοβου, που ήταν από τους κρυμμένους οπαδούς μας. Όταν ερχόταν ο κακόμοιρος στη Μητρόπολη για να μου πει τίποτα έτρεμε. Αυτός λοιπόν ειδοποίησε το Βάρδα με έμπιστο του πρόσωπο.

η συνέχεια ΕΔΩ

Ναταλία ,η σύζυγος του ήρωα Παύλου Μελά

Ναταλία, σύζυγος Παύλου Μελά (1871-1972), αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Η Παύλαινα.

της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη. Φιλολόγου από το βιβλίο: “Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία” (1453-1940 μ.Χ.) Θεσσαλονίκη 1992

.

 Ποιός είν’ άξιος κι άγλήγορος, άξιος και παλληκάρι 

να πάει να πει της Παύλαινας, της μικροπαντρεμένης, 

να μη αλλάξει τη Λαμπρή, φλουριά να μη φορέσει.

Τόν Παύλο τον σκοτώσανε, τον πρώτο καπετάνιο.

 Μαύρα πουλιά τον τρώγανε, τ’ άσπρα τον τραγουδούνε. 

(Δημοτικό)

Ή Παύλαινα, όπως την ονοματίζει η λαϊκή Μούσα, η Ναταλία, κόρη του Στεφάνου Δραγούμη κι άξια σύντροφος του Παύλου Μελά, υπήρξε μια σεμνή και μεγάλη ηρωική μορφή, που σφράγισε με πράξεις φιλοπατρίας και θυσιών την εθνική μας ζωή στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα μας.

Η ταφή και η ανακομιδή των λειψάνων του Παύλου Μελά

(από το Απομνημονεύματα του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη)

 

 “Μόλις έμαθα το τραγικό γεγονός (δηλ. τον θάνατο του Παύλου Μελά)  ειδοποίησα αμέσως τους αιχμαλώτους στη φυλακή να κρατήσουν μυστικό το όνομα του αρχηγού των με την ιδέα ότι θα έμενε κρυφός ο θάνατος του Μελά. Και συγχρόνως έστειλα ένα νέο Δίνε από τη Στάτιστα να πάη και να μεταφέρη στην Καστοριά αντί γενναίας αμοιβής το σώμα του Μελά για να το θάψω. Αλλά τηλεγραφικώς είχε ειδοποιηθή από το Προξενείο το Υπουργείο και η οικογένεια Μελά για το φρικτό δυστύχημα και ο κόσμος στην Αθήνα ήταν ανάστατος.

   Η τουρκική κυβέρνησις έμαθε από τηλεγραφήματα από τας Αθήνας ότι έπεσε ο Μελάς, ο γαμπρός του Δραγούμη (είχε γίνει μεγάλος θόρυβος στον τύπο) και διέταξε τηλεγραφικώς τις αρχές να εξετάσουν καλύτερα τα συμβάντα και να ανακαλύψουν το σώμα του σκοτωμένου. Μυρμηκιά στρατού έφτασε στη Στάτιστα την ίδια σχεδόν στιγμή που είχε φτάσει και ο Δίνε κι έτσι αυτός μη προφταίνοντας πια να μεταφέρη ολόκληρο το σώμα έκοψε το κεφάλι και το μετέφερε στο Πισοδέρι όπου το έθαψαν στην εκκλησία. Ο στρατός ανακάλυψε το ακέφαλο σώμα και το μετέφερε στην Καστοριά. Το έφερε στο Διοικητήριο τη στιγμή ακριβώς που είχαμε διοικητικό συμβούλιο. Από το παράθυρο είδα το στρατό να φέρνη ένα σώμα και ρώτησα τον καϊμακάμη. Αυτός μου είπε ότι είναι δήθεν το σώμα του Μήτρου Βλάχου.

Ο Θάνατος του Παύλου Μελά με τα μάτια των συμμαθητών του γιου του

ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ

1960   ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά

“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει  όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…

Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο  έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:

“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…

τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”

 

Η Είσοδος στη Δυτική Μακεδονία του Σώματος Παύλου Μελά (Μίκη Ζέζα)

.

…Οι προσπάθειες του σώματος Καούδη δεν θα παρέμεναν μοναδικές  στα Κορέστια. Την νύκτα της 27/28 Αυγούστου 1904 περνούσε από  την Ελληνοτουρκικήν μεθόριον, κοντά στην Μονή Μερίτσας (Οξυνείας), το σώμα τού Ανθυπολοχαγού Πυροβολικού Παύλου Μελά και έτσι ήταν πλέον γεγονός η  επέμβαση τού Ελληνικού Κράτους στα Μακεδονικά προβλήματα.

…Την 14ην Αυγούστου, όταν ο Μελάς επέστρεψε από την Κοζάνη, η Μακεδονική Επιτροπή τον διόρισε αρχηγό όλων των ελληνικών σωμάτων που βρισκόταν στη Δυτική Μακεδονία και αμέσως άρχισε να καταρτίζει το σώμα του και να προετοιμάζει την είσοδό του στη Μακεδονία. Ο έντονος πόθος, που από παλιά απορροφούσε την σκέψη του,  άρχισε πλέον να πραγματοποιήται. Λίγες μέρες πριν περάσει μαζί με το σώμα του τα σύνορα, έγραφε στην σύζυγό του Ναταλία:

…«… Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλην μου την ψυχήν και με την ιδέαν ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω. Είχα και έχω την ακράδαντον πεποίθησιν ότι δυνάμεθα να εργασθώμεν εν Μακεδονία και να σώσωμεν πολλά πράγματα. Έχων δε την πεποίθησιν ταύτην, έχω και υπέρτατον καθήκον να θυσιάσω το παν όπως πείσω και Κυβέρνησιν και Κοινήν Γνώμην περί τούτου. . . ».

…Η φλόγα του ειλικρινούς σταυροφόρου τον εξώθησε στον αγώνα του στην Μακεδονία.

Ναταλία ,η σύζυγος του ήρωα Παύλου Μελά

Ναταλία, σύζυγος Παύλου Μελά (1871-1972), αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Η Παύλαινα.

της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη. Φιλολόγου από το βιβλίο: “Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία” (1453-1940 μ.Χ.) Θεσσαλονίκη 1992

.

 Ποιός είν’ άξιος κι άγλήγορος, άξιος και παλληκάρι 

να πάει να πει της Παύλαινας, της μικροπαντρεμένης, 

να μη αλλάξει τη Λαμπρή, φλουριά να μη φορέσει.

Τόν Παύλο τον σκοτώσανε, τον πρώτο καπετάνιο.

 Μαύρα πουλιά τον τρώγανε, τ’ άσπρα τον τραγουδούνε. 

(Δημοτικό)

Ή Παύλαινα, όπως την ονοματίζει η λαϊκή Μούσα, η Ναταλία, κόρη του Στεφάνου Δραγούμη κι άξια σύντροφος του Παύλου Μελά, υπήρξε μια σεμνή και μεγάλη ηρωική μορφή, που σφράγισε με πράξεις φιλοπατρίας και θυσιών την εθνική μας ζωή στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα μας.

Η ταφή και η ανακομιδή των λειψάνων του Παύλου Μελά

(από το Απομνημονεύματα του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη)

 

 “Μόλις έμαθα το τραγικό γεγονός (δηλ. τον θάνατο του Παύλου Μελά)  ειδοποίησα αμέσως τους αιχμαλώτους στη φυλακή να κρατήσουν μυστικό το όνομα του αρχηγού των με την ιδέα ότι θα έμενε κρυφός ο θάνατος του Μελά. Και συγχρόνως έστειλα ένα νέο Δίνε από τη Στάτιστα να πάη και να μεταφέρη στην Καστοριά αντί γενναίας αμοιβής το σώμα του Μελά για να το θάψω. Αλλά τηλεγραφικώς είχε ειδοποιηθή από το Προξενείο το Υπουργείο και η οικογένεια Μελά για το φρικτό δυστύχημα και ο κόσμος στην Αθήνα ήταν ανάστατος.

   Η τουρκική κυβέρνησις έμαθε από τηλεγραφήματα από τας Αθήνας ότι έπεσε ο Μελάς, ο γαμπρός του Δραγούμη (είχε γίνει μεγάλος θόρυβος στον τύπο) και διέταξε τηλεγραφικώς τις αρχές να εξετάσουν καλύτερα τα συμβάντα και να ανακαλύψουν το σώμα του σκοτωμένου. Μυρμηκιά στρατού έφτασε στη Στάτιστα την ίδια σχεδόν στιγμή που είχε φτάσει και ο Δίνε κι έτσι αυτός μη προφταίνοντας πια να μεταφέρη ολόκληρο το σώμα έκοψε το κεφάλι και το μετέφερε στο Πισοδέρι όπου το έθαψαν στην εκκλησία. Ο στρατός ανακάλυψε το ακέφαλο σώμα και το μετέφερε στην Καστοριά. Το έφερε στο Διοικητήριο τη στιγμή ακριβώς που είχαμε διοικητικό συμβούλιο. Από το παράθυρο είδα το στρατό να φέρνη ένα σώμα και ρώτησα τον καϊμακάμη. Αυτός μου είπε ότι είναι δήθεν το σώμα του Μήτρου Βλάχου. Έπειτα κατέβηκε στην αυλή, εμάζεψε όσα γράμματα βρέθηκαν επάνω του και τα έφερε στο συμβούλιο. Τα γράμματα απευθύνοντο στον κύριο Τζέτζα, ψευδώνυμο του Μελά, και μεταξύ αυτών ήταν και πολλά δικά μου με το ψευδώνυμο μου Κώστας και με ιδιαίτερο κρυπτογραφικό αλφάβητο με λατινικούς χαρακτήρες. Όλα δείχναν πως ήταν κάποιος αρχηγός Τζέτζας, τίποτε δεν μαρτυρούσε πως ήταν ο Μελάς. Τότε με ρώτησε ο καϊμακάμης ποιος είναι ο σκοτωμένος. Του απάντησα: «Ονομάζεται Τζέτζας και δεν ξέρω τίποτα περισσότερο». Με ξαναρώτησε «Ποιο είναι το πραγματικό όνομα του;» Και του απάντησα πάλι ότι πιστεύω το πραγματικό όνομα του να είναι Τζέτζας. Για να μ’ αναγκάση να πω το πραγματικό όνομα, επειδή και η κυβέρνησις και το παλάτι περίμεναν εναγωνίως να μάθουν το αποτέλεσμα, ο καϊμακάμης εδήλωσε ότι ο σκοτωμένος είναι Βούλγαρος και θα φέρη από το Απόσκεπο Βουλγαρόπαπα για να τον θάψουν οι Βούλγαροι σε βουλγάρικο χωριό. Του απάντησα ότι το όνομα είναι ελληνικό, τα γράμματα ήταν μεν συνθηματικά αλλά μέσα σ’ αυτά ήταν και μερικά ελληνικά γραμμένα, ανώνυμα κι αυτά, κανένα όμως βουλγάρικο. Επομένως ο σκοτωμένος ήταν Έλληνας κι έπρεπε να μου τον παραδώση για να εκτελέσω τα τελευταία προς αυτόν καθήκοντα. Αυτός όμως επέμενε μέχρις εσχάτων να παραδώση το σώμα στους Βουλγάρους.

 

“Ο θάνατος του παλληκαριού”

Μακεδονικός Αγώνας. Ίωνος Δραγούμη: ο θάνατος του παληκαριού.

Ο αθάνατος ήρωας Παύλος Μελάς (Θεόφιλος)

ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ

1960

Ιων Δραγούμης

 

ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

…Ο χειμώνας ήρχουνταν βαρύς από πάνω.

Από την Ελλάδα, αφήνουν το Μίκη Ζέζα χωρίς βοήθεια, ενώ τους παρακαλεί κάθε μέρα να του στείλουν και τους αρχηγούς που του έταξαν και τα όπλα, γιατί βλέπει πως ένας άνθρωπος, και σιδερένιος αν είναι, μόνος δεν μπορεί να τα προφθάση όλα.

Κάποτε, πριν έλθη, πίστευε πως στο χέρι του ήταν να κάμη μόνος ό,τι έπρεπε να γίνη.
Η κούραση πλακώνει που και που την ψυχή του τώρα.
Βάλσαμο του πόνου είναι η θύμηση μονάχα του σπιτιού του και τα γράμματα από κει, που τον εγκαρδιώνουν.

Και γράφει της γυναικός του σ’ ένα από τα τελευταία του γράμματα:

Ο Θάνατος του Παύλου Μελά με τα μάτια των συμμαθητών του γιού του

ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ

1960   ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά

“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει  όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…

Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο  έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:

“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…

τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”

 

Η Είσοδος στη Δυτική Μακεδονία του Σώματος Παύλου Μελά (Μίκη Ζέζα)

.

…Οι προσπάθειες του σώματος Καούδη δεν θα παρέμεναν μοναδικές  στα Κορέστια. Την νύκτα της 27/28 Αυγούστου 1904 περνούσε από  την Ελληνοτουρκικήν μεθόριον, κοντά στην Μονή Μερίτσας (Οξυνείας), το σώμα τού Ανθυπολοχαγού Πυροβολικού Παύλου Μελά και έτσι ήταν πλέον γεγονός η  επέμβαση τού Ελληνικού Κράτους στα Μακεδονικά προβλήματα.

…Την 14ην Αυγούστου, όταν ο Μελάς επέστρεψε από την Κοζάνη, η Μακεδονική Επιτροπή τον διόρισε αρχηγό όλων των ελληνικών σωμάτων που βρισκόταν στη Δυτική Μακεδονία και αμέσως άρχισε να καταρτίζει το σώμα του και να προετοιμάζει την είσοδό του στη Μακεδονία. Ο έντονος πόθος, που από παλιά απορροφούσε την σκέψη του,  άρχισε πλέον να πραγματοποιήται. Λίγες μέρες πριν περάσει μαζί με το σώμα του τα σύνορα, έγραφε στην σύζυγό του Ναταλία:

…«… Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλην μου την ψυχήν και με την ιδέαν ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω. Είχα και έχω την ακράδαντον πεποίθησιν ότι δυνάμεθα να εργασθώμεν εν Μακεδονία και να σώσωμεν πολλά πράγματα. Έχων δε την πεποίθησιν ταύτην, έχω και υπέρτατον καθήκον να θυσιάσω το παν όπως πείσω και Κυβέρνησιν και Κοινήν Γνώμην περί τούτου. . . ».

…Η φλόγα του ειλικρινούς σταυροφόρου τον εξώθησε στον αγώνα του στην Μακεδονία.

.

Η Έναρξη του Ελληνικού Αγώνα στη Δυτική Μακεδονία (καλοκαίρι 1904)

Η Έναρξη του Ελληνικού Αγώνα στη Δυτική Μακεδονία (Η Τύχη των Αντάρτικων Σωμάτων Μπόλα-Κόκκινου-Καούδη)

εικόνα: ο Ευθύμιος Καούδης

 

…   Μετά την επικίνδυνη κατάσταση για τον ελληνισμό της Μακεδονίας, όπως αυτή είχε δημιουργηθεί στα τέλη Ιουλίου 1904, οι δισταγμοί της Ελληνικής Κυβέρνησης άρχισαν να υποχωρούν. Η Κυβέρνηση είχε υπόψη της τα γεγονότα που οδήγησαν στην εξόντωση του Καπετάν Βαγγέλη και την εξουδετέρωση του Κώττα κι έτσι οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι η αποστολή αντάρτικων σωμάτων από την Ελλάδα ήταν απαραίτητη. Με τις εκθέσεις τους οι Πρόξενοι στη Μακεδονία ζητούσαν τέτοια σώματα. Αλλά και ο ίδιος ο Ανθυπολοχαγός Παύλος Μελάς που υποστήριζε ένθερμα στην επιτροπή των αξιωματικών να σχηματιστούν σώματα από ντόπιους Ελληνομακεδόνες, δεν δίστασε για την πεποίθηση του αυτή να μονομαχήσει με τον Υπολοχαγό Κολοκοτρώνη Γεώργιο και να αλλάξει τελικά γνώμη .

…   Στα τέλη Ιουλίου, η Επιτροπή Άμυνας Κοζάνης, προσκάλεσε το Μελά για να αναλάβει την οργάνωση και την εκπαίδευση του αντάρτικου σώματος που συγκρότησε στην περιφέρεια της. Οι απεσταλμένοι της επιτροπής τον διαβεβαίωσαν ότι όλα ήταν έτοιμα και τα μόνα που χρειάζονταν ήταν αξιωματικοί και εφόδια. Ο Μελάς έφτασε στην Κοζάνη στις 19 Ιουλίου, μαζί με το Λάκη Πύρζα, παριστάνοντας το ζωέμπορο.

 

“Ο θάνατος του παλληκαριού”

Μακεδονικός Αγώνας. Ίωνος Δραγούμη: ο θάνατος του παληκαριού.

Ο αθάνατος ήρωας Παύλος Μελάς (Θεόφιλος)

ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ

1960

 

Ιων Δραγούμης

ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

…Ο χειμώνας ήρχουνταν βαρύς από πάνω.

Από την Ελλάδα, αφήνουν το Μίκη Ζέζα χωρίς βοήθεια, ενώ τους παρακαλεί κάθε μέρα να του στείλουν και τους αρχηγούς που του έταξαν και τα όπλα, γιατί βλέπει πως ένας άνθρωπος, και σιδερένιος αν είναι, μόνος δεν μπορεί να τα προφθάση όλα.

Κάποτε, πριν έλθη, πίστευε πως στο χέρι του ήταν να κάμη μόνος ό,τι έπρεπε να γίνη.
Η κούραση πλακώνει που και που την ψυχή του τώρα.
Βάλσαμο του πόνου είναι η θύμηση μονάχα του σπιτιού του και τα γράμματα από κει, που τον εγκαρδιώνουν.

Και γράφει της γυναικός του σ’ ένα από τα τελευταία του γράμματα:

Ναταλία ,η σύζυγος του ήρωα Παύλου Μελά

Ναταλία, σύζυγος Παύλου Μελά (1871-1972), αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Η Παύλαινα.

της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη. Φιλολόγου από το βιβλίο: “Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία” (1453-1940 μ.Χ.) Θεσσαλονίκη 1992

.

 Ποιός είν’ άξιος κι άγλήγορος, άξιος και παλληκάρι 

να πάει να πει της Παύλαινας, της μικροπαντρεμένης, 

να μη αλλάξει τη Λαμπρή, φλουριά να μη φορέσει.

Τόν Παύλο τον σκοτώσανε, τον πρώτο καπετάνιο.

 Μαύρα πουλιά τον τρώγανε, τ’ άσπρα τον τραγουδούνε. 

(Δημοτικό)

Ή Παύλαινα, όπως την ονοματίζει η λαϊκή Μούσα, η Ναταλία, κόρη του Στεφάνου Δραγούμη κι άξια σύντροφος του Παύλου Μελά, υπήρξε μια σεμνή και μεγάλη ηρωική μορφή, που σφράγισε με πράξεις φιλοπατρίας και θυσιών την εθνική μας ζωή στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα μας.

Ο Θάνατος του Παύλου Μελά με τα μάτια των συμμαθητών του γιού του

ένα πολύ συγκινητικό κείμενο: οι αναμνήσεις ενός συμμαθητή του Μίκη από την ημέρα που πληροφορήθηκαν στο σχολείο για την θυσία του ήρωα…

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ Κ. ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΗ

1960   ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

φωτο: Οικογένεια Παύλου και Ναταλίας Μελά

“Το καλοκαίρι του 1904 το περάσαμε όπως κάθε χρονιά στο Μαρούσι και με τα πρωτοβρόχια κατεβήκαμε στο σπίτι μας, αφού θα ξαναρχίζαν τα σχολειά. θυμάμαι ακόμα μερικά παιδιά που είμαστε στην ίδια τάξη: ο ’Ανδρέας Καλλίνσκης, ο Μίκης Μελάς, ο Νώλης Μπαλτατζής, ο Στέφανος Κουμανούδης, ο Δέρβος, ο Μεσαλάς, ο Πέτρος Σκουζές, ο Ανυσάς, ο Νίκος Δαμασκηνός, ο Τομπάζης, ο Γιάννης Κοντουμάς κάτι λίγοι έχουμ’ απομείνει  όλοι οι άλλοι φυγαν νωρίτερ’ από μας…

Εκείνη τη χρονιά μπαίναμε στο Σχολαρχείο  έπειτ’ από καιρό διάβασα ένα γράμμα πουχε στείλει στην γυναίκα του ο πατέρας του Μελά, γραμμένο στη Μακεδονία στις 25 Σεπτεμβρίου 1904:

“Χαίρω ότι ο Μίκης θα υπάγη εις την Α’ Ελληνικού ,Νάτα μου…

τον σφίγγω εις την καρδιά μου…”

 

Παύλος Μελάς ” Σε κλαίει λαός” : ένα αφιέρωμα στην μνήμη του ήρωα (13 Οκτωβρίου 1904)

σπάνιες φωτογραφίες, τραγούδια και ταινίες

Κωστής Παλαμάς (“Πολιτεία και Μοναξιά”)

.

«Σε κλαίει ο λαός. Πάντα χλωρό να σειέται το χορτάρι

στον τόπο, που σε πλάγιασε το βόλι, ω παλληκάρι.

Πανάλαφρος ο ύπνος σου, του Απρίλη τα πουλιά

Σαν του σπιτιού σου να τ ακούς λογάκια και φιλιά,