Ἡ ἐπανάστασις εἰς τόν Πολύγυρον (16 – 17 Μαΐου 1821)

ΤΟ ΗΡΩΟΝ (gnosi2dim.blogspot.gr)

ΠΗΓΗ: Νεοελληνικά Ἀναγνώσματα Γ’ Γυμνασίου (1966)

Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΣΤΟ ’21

Ὅταν ἐξερράγη ἡ ᾽Επανάστασις τοῦ 21, ὁ «Μουτεσελίμης» (1) τῆς Θεσσαλονίκης Γιουσούφμπεης τὰ χρειάστηκε. Εἶχε πολλὰ ἀκούσει περὶ τῆς Φιλικῆς ῾Εταιρείας, ἔμαθεν ἀπὸ γράμματα τῆς «Πόρτας» (2) τὰς συνεννοήσεις τῶν ἀρχιερέων καὶ προκρίτων τοῦ Μοριᾶ καὶ τῆς Ρούμελης μὲ τοὺς Φιλικοὺς καί, προβλέπων ἐπέκτασιν τῆς Ἐπαναστάσεως τῶν Ρωμιῶν καὶ εἰς τὸν τόπον τῆς δικαιοδοσίας του, ἀπεφάσισε νὰ λάβῃ αὐστηρὰ μέτρα.

.
Ἀντέγραψε τον Καϊμακάμην (3) τῆς Τριπολιτσᾶς. Ἀπεφάσισε νὰ βάλῃ στὸ χέρι τοὺς θρησκευτικοὺς καὶ πολιτικοὺς ἄρχοντας τῆς Θεσσαλονίκης, τῶν περιφερειῶν της καὶ τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ τοὺς ἐκάλεσεν εἰς τὸ πασαλήκι του, γιὰ νὰ μάθῃ τὰς διαθέσεις των ἔναντι του κινήματος τοῦ Μοριᾶ καὶ τῆς Ρούμελης καὶ νὰ ζητήσῃ ὁμήρους, κατὰ τὸ τουρκικὸν ἔθιμον, πρὸς ἐξασφάλισιν τῆς τουρκικῆς ἐξουσίας.

.
Ἀλλ’ οἱ προεστῶτες, ὅπως καὶ οἱ συνάδελφοί των τῆς Ἀχαΐας, τὰ μυρίστηκαν καὶ δὲν ἐπῆγαν εἰς τὸ πασαλίκι τοῦ Γουσούφμπεη. Αὐτοὶ ὅμως ἔστειλαν εἰς τὸν Μουτεσελίμην ἀπεσταλμένους των, γιὰ νὰ τὸν βεβαιώσουν ὅτι οἱ Ἕλληνες τῆς περιφερείας του ἦσαν πιστοὶ εἰς τὴν Πόρταν καὶ τὸ Δοβλέτι (4) καὶ συνεπῶς δὲν ἔπρεπε ν’ ἀνησυχῆ καθόλου.
Ἡ ἀποστολὴ αὐτὴ δευτερευόντων προσώπων ἐνίσχυσε περισσότερον τὰς ὑποψίας τοῦ Γ ιουσούφμπεη. Κακεντρεχὴς καὶ αἱμοβόρος, ὅπως ἦτο, ἐξέσπασεν ἐναντίον τῶν ἀπεσταλμένων τῶν προκρίτων, ἐκακοποίησε πολλοὺς ἐξ αὐτῶν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς ἐκράτησεν ὡς ὁμήρους, γιὰ κάθε ἐνδεχόμενον.

.
Δὲν ἐσταμάτησεν ὅμως ἐκεῖ. Τὸν ἀνησυχοῦσαν πολὺ τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ὁ Πολύγυρος. Εἰς τὸ πρῶτον ἐγνώριζεν ὅτι εἶχε καταφύγει ὁ δαιμόνιος Σερραῖος Μανόλης Παπᾶς, ἐνθουσιώδης ὀπαδὸς καὶ ἀντιπρόσωπος τῆς Ἑταιρείας, ὁ ὁποῖος εἶχεν ἀποκτήσει πολλοὺς ὀπαδοὺς καὶ εἶχε γίνει πολὺ ἐπικίνδυνος στὴν τουρκικὴ ἐξουσία. Εἰς τὸν Πολύγυρον ἐπίσης, κατὰ τὰς πληροφορίας τῶν χαφιέδων του, ἡ κατάστασις ἦτο ἀνήσυχος καὶ ἐγκυμονοῦσεν αἰφνιδιασμούς. Ὅλα τὰ Χάσικα (5) χωριὰ προετοίμαζαν ταραχὰς καὶ ἔπρεπε, μὲ κάθε τρόπο, νὰ προλάβη τὰ γεγονότα.
Ὁ Γιουσούφμπεης ἐνόμισεν ὅτι δὲν ἔπρεπε νὰ χάσῃ καιρόν. Καὶ πράγματι ἔστειλεν ἰσχυρὸ ἀσκέρι πρὸς τὸν ἰσθμὸν τοῦ Ἁγίου Ὄρους μὲ αὐστηρὰς διαταγὰς νὰ ὑποβάλῃ εἰς βασανιστήρια τοὺς κατοίκους. Διέταξεν ὅμως νὰ μὴ προχωρήσῃ ὁ τουρκικὸς στρατὸς εἰς τὰ ἐδάφη τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τὰ ὁποῖα δυνάμει ἀρχαίων προνομίων, ἦσαν ἀπαραβίαστα καὶ δὲ μποροῦσαν νὰ τὰ πατήσουν ὀθωμανικὰ στρατεύματα.

.

Πρὸς τὸν Πολύγυρον ἔστειλε τὸν σερασκέρην (6) Τσιρίμπασην μὲ 500 ἄνδρας. Διέταξε δὲ ταυτοχρόνως τὸν Χασὰν ἀγάν, ταμίαν τοῦ Ἰσοὺφ πασᾶ τῶν Σερρῶν, νὰ πάρῃ καὶ αὐτὸς ἄλλους τόσους ἄνδρας καὶ νὰ ἐκστρατεύσῃ κατὰ τοῦ Πολυγύρου, συνεργαζόμενος μὲ τὸν Τσιρίμπασην. Καὶ τοὺς δύο αὐτοὺς ἀρχηγοὺς διέταξε νὰ συλλάβουν τοὺς προεστοὺς τοῦ Πολυγύρου, ν’ ἀφοπλίσουν τοὺς κατοίκους καὶ νὰ ἐγκατασταθοῦν μὲ τὰ στρατεύματά των εἰς τὴν κωμόπολιν. Οἱ πρόκριτοι τοῦ Πολυγύρου ἐπληροφορήθησαν ἐγκαίρως τὴν ἐπιδρομὴν τῶν σερασκέρηδων τοῦ Γιουσούφμπεη. Ἔδωκαν τὰς ἀναγκαίας ὁδηγίας εἰς τοὺς ἄλλους κατοίκους καὶ ἐπῆραν τὰ βουνά.

.
Ἀλλ’ ἡ φωτιὰ ἄναψε μέσα στὸν Πολύγυρο πολλὰς ὤρας, προτοῦ φθάσῃ ὁ στρατός. Τὸ βράδυ τῆς 16ης Μαΐου, Τοῦρκοι στρατιῶται τοῦ διοικητηρίου τῆς κωμοπόλεως, περιφερόμενοι εἰς τοὺς ὁδοὺς τοῦ Πολυγύρου, ὕβρισαν τοὺς κατοίκους καὶ ἐπυροβόλησαν ἐναντίον μιᾶς ὁμάδος νέων, τοὺς ὁποίους συνήντησαν κοντὰ στὸ σεράι. Ἐδημιουργήθη πρὸς στιγμὴν πανικὸς εἰς τὴν κωμόπολιν. Τότε οἱ κάτοικοι τοῦ Πολυγύρου ἐβεβαιώθησαν ὅτι ἦσαν μελλοθάνατοι. Καὶ ἀντὶ νὰ περιμένουν ἀπαθεῖς καὶ ὑποτακτικοὶ νὰ κοποῦν τὰ κεφάλια των, ἐσκέφθησαν ὅτι πολὺ προτιμότερον θὰ ἦτο ν’ ἁρπάξουν τὰ ὅπλα, προτοῦ φθάσῃ ὁ στρατὸς τοῦ Γιουσούφμπεη, καὶ νὰ καθαρίσουν τὴν κωμόπολιν ἀπὸ τοὺς τυράννους τοῦ διοικητηρίου.

.
Κατὰ τὰ μεσάνυχτα τῆς 16ης Μαΐου 1821 συνέβησαν τὰ πρῶτα δραματικὰ γεγονότα τῆς Ἐπαναστάσεως εἰς τὸν Πολύγυρον.
Ἀποφασιστικοὶ οἱ κάτοικοι, ἐπῆραν τὰ ὅπλα καὶ ἐπολιόρκησαν τὸ διοικητήριον. Ἐφόνευσαν τὸν διοικητὴν καὶ δέκα ὀκτὼ στρατιώτας καὶ ἀφοῦ ἐξησφάλισαν τὰ νῶτά των, ὠργάνωσαν διὰ νυκτὸς ἐκστρατείαν, ἄλλοι μὲν κατὰ τοῦ Τσιρίμπαση καὶ ἄλλοι κατὰ τοῦ Χασὰν ἀγᾶ, οἱ ὁποῖοι ἐβάδιζαν, ὁ ἕνας ἐκ τῶν ὑψωμάτων καὶ ὁ ἄλλος ἐκ τῆς πεδιάδος, κατὰ τοῦ Πολυγύρου. Ἀκράτητοι καὶ γενναῖοι οἱ Πολυγυριῶτες, μαχόμενοι σὰν λέοντες ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν, ἐτσάκισαν καὶ διέλυσαν καὶ τὰ δύο ἀσκέρια καὶ ἠνάγκασαν τοὺς δύο σερασκέρηδες νὰ τραποῦν εἰς ἄτακτον φυγήν.

.
Τὰ πρῶτα αὐτὰ ἐπαναστατικὰ γεγονότα τοῦ Πολυγύρου εἶχον ἄμεσον ἀντίκτυπον εἰς τὴν Θεσσαλονίκην. Ὁ Γιουσούφμπεης τὰ ἔμαθεν ἀμέσως καὶ ἀπεθηριώθη. Αὐστοστιγμεὶ διέταξε νὰ σουβλισθοῦν καὶ νὰ ψηθοῦν δύο ἐκ τῶν ὁμήρων, ποὺ εἶχε κρατήσει ἀπὸ τοὺς ἀπεσταλμένους τῶν προκρίτων τοῦ Πολυγύρου. Κατόπιν ἐκάλεσε τὸν ἐπίσκοπον Κιτρῶν εἰς τὸ σεράι, τὸν προσέβαλε, τοῦ ἀπέκοψε τὴν γενειάδα, τὸν ἐχλεύασε καὶ στὸ τέλος διέταξε καὶ τὸν ἀπεκεφάλισαν μπροστά του. Ὁ ἀτυχὴς ἱεράρχης ἀποκεφαλιζόμενος ἐφώναξε πρὸς τὸν αἱμοβόρον μουτεσελίμην:
– Τὸ κεφάλι μου εἶναι δικό σου, ἀλλ’ ἡ ψυχή μου δὲν σοῦ ἀνήκει!

.
Ἀδυσώπητος κατόπιν ὁ Γιουσούφμπεης, διέταξε καὶ ἀπεκεφάλισαν τὸν Χριστόδουλον Μπαλάνον, τὸν Χρῆστον Μενεξέν, τὸν Κυδωνιάτην καὶ μερικοὺς ἄλλους Θεσσαλονικεῖς, τοὺς ὁποίους ἐθεώρει ὡς ὀπαδοὺς τῆς Φιλικῆς ῾Εταιρείας. Κατὰ τὴ νύκτα τῆς 17ης Μαΐου τοῦ 1821, τὰ τέρατα τοῦ Γιουσούφμπεη ὠργίασαν. Δύο χιλιάδες χριστιανοὶ ἐφυλακίσθησαν εἰς τὸν ναὸν καὶ εἰς τὴν αὐλὴν τῆς μητροπόλεως καὶ αἱ περισσότεραι χριστιανικαὶ οἰκίαι ἐλεηλατήθησαν.

.
Ἔτσι ἤρχισεν ὁ ἀγὼν εἰς τὴν Μακεδονίαν, ὅταν τὸ ἡρωϊκὸν σύνθημα τοῦ Πολυγύρου ἐξήγειρεν ὅλα τὰ χωριὰ τῆς ἐπαρχίας. Ἀπὸ τὸν ἀκολουθήσαντα χριστιανικὸν συναγερμὸν συνεστήθησαν δύο στρατόπεδα κατὰ τῶν τούρκων, τὸ ἕνα ἀπὸ Μαδεμοχωρῖτες(7) καὶ τὸ ἄλλο ἀπὸ καλογήρους τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Καὶ τὰ δύο ἐτέθησαν ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ φιλικοῦ Μανόλη Παπᾶ.

 

Δ. Γατόπουλος
«Τὰ 100 Ἑλληνικὰ χρόνια»,1931

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Ὁ τοῦρκος διοικητής
2. Ἡ «Ὑψηλὴ Πύλη», ἡ τουρκικὴ κυβέρνησις τῶν σουλτάνων
3. Διοικητής
4. Ἡ κυβέρνησις, κράτος (λ. τουρκ.)
5. Ὁμὰς χωρίων τῆς Χαλκιδικῆς
6. Ὁ τοπικὸς, στρατιωτικὸς διοικητής (λ. τουρκ.)
7. Οἱ κάτοικοι τῶν Μαδεμοχωρίων, τμήματος τῆς Χαλκιδικῆς, τῆς σήμερον λεγομένης ἐπαρχίας Ἀρναίας

.

ΠΗΓΗ: Νεοελληνικά Ἀναγνώσματα Γ’ Γυμνασίου (1966)

.

από το Αβέρωφ

.

σχετικό άρθρο:

Οι άγιες 6 νεομάρτυρες του Γεροπλατάνου Χαλκιδικής- μαρτύρησαν διά πυρός